آینده نگاری راهبردی احساس امنیت شهری در کلانشهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو گروه جغرافیا ، محیط زیست و پدافند غیرعامل پژوهشکده امنیت داخلی

2 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس

3 دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری ، پردیس البرز دانشگاه تهران پژوهشگر پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس

چکیده

احساس امنیت یکی از مهمترین ویژگی های مکانهای شهری است. بدین منظور احساس امنیت شهری همواره کانون توجه مطالعات شهری بوده است. هدف اصلی تحقیق بررسی سناریوهای ممکن احساس امنیت شهری و طرح مطلوبترین سناریوهای احساس امنیت شهری کلانشهر تهران از طریق مدل آینده نگاری راهبردی است. این مطالعه در مرحله نخست بر اساس مروری بر ادبیات تحقیق مهمترین عوامل تاثیر گذار بر احساس امنیت شهری را در کلانشهر تهران شناسایی نموده است. محققان نشان می دهند که 8 معیار اصلی در ارزیابی احساس امنیت شهری در کلانشهر تهران حائز اهمیت هستند. در این بین نرم افزارهای میک مک و سناریو ویزارد برای تحلیل داده ها مورد استفاده قرار گرفتند. بر اساس نظرات 30 نفر از خبرگان ، چهار عامل در بخش عوامل علی یا تاثیر گذار و چهار عامل در بخش عوامل معلولی یا تاثیر پذیر جای گرفته اند. نتایج تحقیق نشان داد که چهار عامل شامل 1) ایمان، معنویت، ارزشها و باورهای مذهبی 2) عدالت ، برابری و عدم تبعیض 3) رفاه مادی (برخورداری از درآمد و اشتغال پایدار) و شهری عاری از فقر ، بیکاری و گرانی و نیز پایداری کالبدی به عنوان نیروهای پیشران شناسایی شده اند. در نهایت 6 سناریو با بیشترین سازگاری بر اساس شرایط مطلوب، ایستا و بحرانی برای احساس امنیت شهری کلانشهر تهران انتخاب شدند. تحلیل سناریوها ، آینده مطلوب برای احساس امنیت شهری کلانشهر تهران در چشم انداز 1404 را دشوار ارزیابی می کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Strategic Foresight of Sense of Security in Tehran Metropolitan

نویسندگان [English]

  • amir hossin elhami 1
  • kazem Borhani 2
  • mohammad amin pourtaheri 3
1 Member of Geography, Environment and Passive Defense of Research Institute of Internal Security
2 Ph.D. in geography and urban planning and a researcher at the Holy Defense Science and Education Research Institute
3 Master student in Urban Design, Alborz Campus, University of Tehran and Researcher of the Institute of Science and Education of Holy Defense
چکیده [English]

Sense of security is one of the most important features in an urban place. Concept of sense of urban security has been always at the center of attentions in understanding urban studies. The principle objective of this research is to examine possible scenarios of scense of urban security and propose the desired ones for the future of Tehran Metropolitan by strategic foresight model. This study first conducted the survey based on literature review to identify major factors on the sense of urban security in Tehran metropolitan. Researchers show that eight main criteria are important in assessment of sense of urban security in Tehran metropolitan. Mic-Mac and Scenario Wizard software were used for analysis. Based on the point of view of 30 experts, four factors belong to the cause group and four factors are the effect group. The results showed that four factors including 1) that faith, spirituality ، values, and religious beliefs 2) justice, equality and non-discrimination 3) material welfare (sustainable income and employment) and far from poverty, unemployment and expensiveness and physical sustainability were identified as a strategic driving forces. Finally, 6 scenarios were selected with the highest consistency based on favorable, static, and critical conditions. Scenario analysis does not depict a favorable future of the Scense of Security in Tehran Metropolitan on the vision of 1404.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sense of security
  • Urban
  • strategic foresight
  • Metropolitan
  • Tehran
  • فهرست منابع ومآخذ

    الف. منابع فارسی

    • ابراهیمی. شهروز (1393)، «بررسی تطبیقی رویکرد امنیتی اسلام با رویکرد امنیتی رئالیسم و لیبرالیسم»، دو فصلنامه علمی- پژوهشی جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 2، شماره 1، صفحه 28-1.
    • احمدی. فضل‌الله، نصیریان، خدیجه، اباذری، پروانه(1387)، «تکنیک دلفی ابزاری در تحقیق»، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، شماره 8، سال 1، صفحه 185-175.
    • اخوان کاظمی. بهرام (1386)، «امنیت و ابعاد آن در قرآن»، فصلنامه مطالعات اسلامی، شماره 75، صفحه 39-1.
    • ازغندی. علیرضا و کافی. مجید (1391)، «بررسی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه نظریه سازه‌انگاری»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال هشتم، شماره 21، صفحه 231-205.
    • افسری. رسول، بهزادفر، مصطفی، خیرالدین، رضا (1399)، «آینده‌پژوهی امنیت اجتماعی در نظام شهری ایران: شاخص‌شناسی برای تبیین، سنجش و اولویت‌بندی»، آینده‌پژوهی دفاعی، سال پنجم، شمارۀ 16، صفحه 141-109.
    • امام‌جمعه‌زاده. سیدجواد و درجانی. حسین (1389)، «امنیت در اسلام؛ مبانی و قالب‌های فکری»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شماره 5، صفحه 151-125.
    • امیر کافی. مهدی (1385)، «بررسی احساس امنیت و عوامل مؤثر بر آن»، فصلنامه تحقیقات علوم اجتماعی ایران، صفحه 26-1.
    • تاج‌بخش. شهربانو (1397)، «مفهوم امنیت انسانی و ابعاد سیاست‌گذارانه آن»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره هشتم، شماره بیست و هشتم، صفحه 374-367.
    • جان‌پرور. محسن، حسین پورمطلق، حسین، مهدی عراقی، مهناز (1392)، «تبیین عوامل اجتماعی- سیاسی مؤثر بر امنیت شهر تهران»، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی ایران، سال سوم، شماره نهم، صفحه 27-9.
    • جوانمرد. مهدی (1385)، «مؤلفه‌های نظم عمومی و امنیت اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم و پیامبر اعظم»، همایش علمی و پژوهشی سیره سیاسی پیامبر اعظم، صفحه 179-134.
    • حسینی. بهشید و قدیری محدثه (1395)، «رهیافت نوین ارتقای سطح امنیت شهر تهران با رویکرد پدافند غیرعامل»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال سی و یکم، شماره چهارم، شماره پیایی
    • خان احمدی. اسماعیل (1391)، «امنیت پایدار در نظام سیاسی اسلام از منظر نهج‌البلاغه»، فصلنامه آفاق امنیت، سال پنجم، شماره پانزدهم، صفحه 187-149.
    • دانیالی. سحر و شریف‌زادگان. محمدحسین (1398)، «برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری مبتنی‌بر رویکرد سناریونویسی مطالعه موردی: شهر قزوین»، مهندسی جغرافیایی سرزمین، دوره سوم، شماره 6، صفحه 47-31.
    • ذوالفقاری. اکبر، عشایری، طاها، اسماعیلی، صدیقه (1399)، «فراتحلیل نقش مؤلفه‌های دین‌داری در احساس امنیت اجتماعی»، فصلنامه علمی امنیت ملی، سال دهم، شماره 38، صفحه 98-69.
    • رحمانی. عبدالله، وزیری نژاد، رضا، احمدی‌نیا، حسن، رضائیان، محسن(1399) ، «مبانی روش‌شناختی و کاربردهای روش دلفی یک مرور روایی»، مجله مرور روایی، دوره 19، صفحه 538-515.
    • رضایی خرم‌آبادیی، فاطمی، مهران، طالبی، محمدصادق (1398)، «ارزیابی رابطه امنیت و اوقات فراغت در فضاهای سبز شهری، برنامه‌ریزی آمایش فضا، دوره 23، شماره 4، صفحه 121-86.
    • رضوان. علی و فتحی. منصور (1391)، «بررسی عوامل مرتبط با احساس ناامنی در محلات شهری؛ در ناحیة 3 منطقة 17شهرداری تهران»، فصلنامة علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوازدهم، شماره 4، صفحه 410-387.
    • رفیعیان. مویدی، محمد، سلمانی، حسن و توانگر(1391)، «ارزیابی احساس امنیت شهروندان با رویکرد منظر شهری؛ نمونه موردی محله اوین»، فصلنامه مطالعاتی شهر ایرانی و اسلامی، شماره هشتم، صفحه 64-51.
    • رهنمایی. محمدتقی و پورموسوی. سیدموسی (1391)، «بررسی ناپایداری امنیتی کلان‌شهر تهران براساس شاخص‌های توسعه پایدار شهری»، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 57، صفحه 193-177.
    • رنجبرنیا. روستایی ، شهریور و پورمحمدی، محمدرضا(1397)، «تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه پایدار شهری با تأکید بر شکاف دیجیتال به روش میک مک فازی»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 50، شماره 4، صفحه 905-891.
    • زمانی. مهسنی تبریزی، علیرضا وث، محمدی، عبدالرضا(1399)، «تبیین جامعه‌شناختی احساس ناامنی اجتماعی و تأثیر آن بر نابردباری اجتماعی (مورد مطالعه ساکنان بالای 18 سال شهر تهران)»، فصلنامه علمی امنیت ملی، سال دهم، شماره 38، صفحه 388-363.
    • زند حسامی. حسام و شهرام‌فر. شیوا (1395)، «شناسایی ابعاد مؤثر بر آینده‌نگاری برنامه‌ریزی شهری با رویکرد اقتصادی مطالعه موردی توسعه پایدار شهر قزوین»، فصلنامه علمی- پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، سال چهارم، شماره 3، صفحه 73-55.
    • ساسان‌پور. فرزانه و حاتمی. افشار (1396)، «آینده‌پژوهی حباب شهرنشینی در کلان‌شهر تهران»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال هفدهم، شماره
    • سرائی. حسن و منظمی‌تبار. جواد (1391)، «بررسی رویکرد نخبگان ایرانی به نظم اجتماعی»، فصلنامة پژوهش‌های انتظام اجتماعی، سال چهارم، شماره دوم، صفحه 38-7.
    • شاه‌حسینی. پروانه و عاشورمراد. مریم (1394)، «تحلیلی بر وضعیت مبلمان شهری منطقه 15 شهرداری تهران»، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، سال سوم، شماره یازدهم.
    • شایگان. فریبا، حسینی، ناهید و عامری ، محمدعلی(1395)، «واکاوی راهبرد امنیت و آرامش از دیدگاه مقام معظم رهبری»، پژوهش‌نامه نظم و امنیت انتظامی، شماره چهارم، سال پانزدهم، صفحه 71-33.
    • شفیعی‌نیا. محمدشفیع (1391)، «تدوین سیاست جامعه امن براساس سند چشم‌انداز (1404)»، دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام کمیسیون سیاسی، دفاعی و امنیتی، صفحه 215-1.
    • شکوری. شهرام و نائینی. علی (1394)، «سناریوسازی آینده صنعت نرم‌افزارهای کاربردی در ایران با رویکرد آینده‌پژوهی»، مجله سیاست دفاعی، شماره 92، صفحه 137-111.
    • صارمی. حمیدرضا و صارمی. مسعود (1389)، «عوامل پیدایش ناامنى در شهرها از منظر اسلام»، فصلنامه مطالعات شهرهای ایرانی و اسلامی، شماره اول، صفحه 58-46
    • صالحی امیری. سیدرضا و افشاری نادری. افسر(1390)، «مبانی نظری و راهبردی مدیریت ارتقای امنیت اجتماعی و فرهنگی در تهران»، فصلنامه راهبرد، شماره 59، سال بیستم، صفحه 76-49.
    • عباس‌زادگان. مصطفی (1395)، «سنجش امنیت شهری در محله فرحزاد تهران با استفاده از روش تحلیل عاملی»، نشریه معماری اقلیم گرم و خشک‌، سال چهارم، شماره چهارم.
    • عسگری حصن. شهرام و همکاران (1395)، «مفهوم امنیت از منظر تئوری (رئالیسم، لیبرالیسم، سازه‌انگاری، انتقادی)»، فصلنامه سپهر سیاست، سال چهارم، شماره یازدهم، صفحه 103-81.
    • علیدوست. ابوالقاسم (1395)، «ماهیت و چیستی‌شناسی فقه امنیت و فقه امنیتی»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال بیستم، شماره چهارم، صفحه 26-5.
    • فلاحتی. لیلا (1394)، «ساختار فضایی شهر و احساس امنیت در بین زنان مطالعه موردی: ورودی مترو تجریش و پایانه جنوب تهران»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی - اسلامی، شماره بیستم، صفحه 73-61.
    • فیض‌پور. مجیبی‌فر، محسن(1398)، «رقابت‌پذیری شهری و جایگاه تهران در میان کلان‌شهرهای ایران»، فصلنامه آمایش سیاسی فضا، شماره 1، صفحه 30-23.
    • قرایی. راد جهانیانی، نفیسه و نازیلا رشیدپور(1389)، «بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری؛ نمونه موردی: مناطق 2 و 11تهران»، معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 4، صفحه 32-17.
    • قیصری. نورالله و حسینی. سیدمهدی (1393)، «ابعاد و شاخص‌های امنیت پایدار مبتنی‌بر مدل مهندسی همگرایی ملی»، فصلنامه علمی و پژوهشی آفاق امنیت، سال ششم، شماره 20، صفحه 107-71.
    • کرمی. مرتضی و فرح‌بخش. کیومرث (1394)، «بررسی مؤلفه‌های اساسی مؤثر بر افزایش امنیت اجتماعی از دیدگاه نخبگان حوزه امنیت»، فصلنامه پژوهش‌های حفاظتی- امنیتی، سال سوم، شماره 13، صفحه 67-49.
    • کیانی سلمی. صدیقه و بیگلری‌نیا. معصومه (1396)، «شناسایی و اولویت‌بندی ابعاد امنیت و اثر آن بر توسعه گردشگری در مناطق شهری (مورد مطالعه کاشان)»، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال پنجم، شماره 20، صفحه 88-59.
    • لک‌زایی. نجف (1390)، «فلسفه امنیت از دیدگاه امام خمینی(ره)»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره سوم، صفحه 26-5.
    • محسنی. رضاعلی ، طاهری. سلیمان (1398)، «میزان احساس امنیت عمومی و تعیین عوامل مؤثر بر آن در استان مازندران»، فصلنامه علمی امنیت ملی، سال نهم، شماره 34، صفحه 275-245.
    • محمدی ده‌چشمه. مصطفی و علیزاده. هادی (1388)، «دولت اسلامی و امنیت»، پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام، ناشر دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، چاپ اول، صفحه 470-1.
    • مرصوصی. نفیسه و عظیمی. سارینا (1396)، «نقش عوامل محیطی و کالبدی در ارتقای امنیت فضاهای شهری؛ نمونه مطالعه: منطقه 8 شهرداری تهران»، فصلنامه علمی-پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال پانزدهم، شماره 52، صفحه 154-137.
    • موسوی کاشمری. سید مهدی (1396)، «ارزیابی مؤلفه‌های امنیت شهری بر پایه رویکرد ساختارگرا؛ موردشناسی: شهر ارومیه»، فصلنامه علمی - پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، دوره 26، شماره 104، صفحه 158-145.
    • موسی کاظمی. سید مهدی، رفیعیان، مجتبی، قمی شاه گلدی، علی(1393)، «عوامل مؤثر بر بهبود امنیت محلات شهری؛ مورد مطالعه: محله جنت‌آباد شمالی شهر تهران»، فضایی جغرافیایی سال چهاردهم، شماره 45، صفحه 147-129.
    • مهدی‌زاد. وفا و نعیمی. کیومرث (1395)، «بررسی کیفیت کالبدی منطقه 12 تهران»، اولین همایش بین‌المللی اقتصاد شهری (با رویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل).
    • مهری. علی (1398)، «بررسی رابطه مقبولیت و امنیت در گفتمان ولایت»، فصلنامه علمی امنیت ملی، سال نهم، شماره 34، صفحه 387-347.
    • نظم‌فر. حسین، علوی، سعیده، عشقی، علی(1397)، «ارزیابی امنیت در فضاهای عمومی شهری؛ نمونه موردی پارک‌های شهر تهران»، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره بیست و دوم، شماره 2، صفحه 165-133.
    • یزدانی. عنایت‌الله و خدابنده. محمد (1390)، «امنیت در عصر پسامدرن: بررسی تحولات»، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، صفحه 163-197.

     

    ب. منابع انگلیسی

    • Ahmet (2019),” ANALYZING SECURITY GAPSAT URBAN AREAS: CONCEPTUAL FRAMEWORK FOR “URBAN SECURITY DIVIDE”, University, Faculty of Economics and Administrative Sciences, Department of Political Science and Public Administration,pp.1-9
    • Stephen (2018),” From Urban Fragility to Urban Stability”, Africa Security Brief no.35
    • Hartmann .Christian (2011),” From Urban Foresight to Urban Futures? Potentials and Limitations of Forward Looking Activitiesbfor Integrated Urban Development”, Proceedings REAL CORP 2011 Tagungsband, Centre for Economic and Innovation Research, Elisabethstr, p.334-343
    • Richard G (2004),” Holistic Strategy for Urban Security”, JOURNAL OF INFRASTRUCTURE SYSTEMS © ASCE
    • Jonas (2015),” The Quality of Life: Research of Urban Security Aspects”, Civil Engineering and Architecture 3(1): 4-11
    • The Economist Intelligence Unit Limited (2019),” Safe Cities Index Urban security and resilience in an interconnected world,
    • Simone (2017),” Toward a Critical Understanding of Urban Security within the Institutional Practice of Urban Planning: The Case of the Lisbon Metropolitan Area”, Journal of Planning Education and Research Vol. 37(4) 397–410
    • Devi Mega, Susanto. Tony Dwi (2019),” The Safe City: Conceptual Model Development - A Systematic Literature Review”, Procedia Computer Science 161-291-299
    • United Nations Human Settlements Program (2007) ,” ENHANCING URBAN SAFETY AND SECURITY”, 1 – 433
    • Danlin and al(2013),” Assessing Urban Public Safety via Indicator-Based Evaluating Method: A Systemic View of Shanghai,” Springer Science Business Media Dordrecht DOI 10.1007/s11205-013-0366-z