تأملی بر ضرورت تشکیل دادگاه‌های اختصاصی برای رسیدگی به جرائم علیه امنیت ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ دانش‌آموخته دکتری حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در نظام عدالت کیفری شایستگی و صلاحیت دادگاه بر پایه چیستی، رسته و سنگینی بزه تعیین می‌شود که هدف نشان دادن چهره آسان‌گیر یا سخت‌گیر فرایند کیفری و اجرای حکم است. در این راستا، در کنار دادگاه‌های عمومی دادگستری، دادگاه‌های اختصاصی با هدف رسیدگی به جرائم خاص و یا مجرمین خاص تأسیس گردیده‌اند.
این مقاله تلاش کرده است با تبیین ضرورت‌های تأسیس دادگاهی اختصاصی برای رسیدگی به جرائم علیه امنیت ملی، پیش‌نیازها و ویژگی‌های دادگاه‌های اختصاصی امنیتی را مورد بررسی قرار دهد و در صدد پاسخ به این پرسش بوده که تشکیل دادگاه‌های اختصاصی برای رسیدگی به جرائم علیه امنیت ملی چه ضرورتی دارد و با فرض اثبات این ضرورت، این دادگاه‌ها چه ویژگی‌هایی دارند؟ تحقیق حاضر با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی و همچنین بهره‌گیری از تجارب نویسنده در جریان امور قضایی به انجام رسیده و روش آن توصیفی ـ تحلیلی بوده است. با توجه به نتایج این مقاله، در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران، دادگاه انقلاب به عنوان تنها محکمه کیفری اختصاصی جهت رسیدگی به جرائم علیه امنیت ملی شناخته شده، لکن با اندکی تأمل در خصوصیات، ماهیت و کارکردهای این دادگاه مشخص شد که این مرجع واجد مؤلفه‌های یک محکمه کیفری اختصاصیِ تمام‌عیار و مؤثر نیست. بر اساس تجربه‌ای که در برخی از کشورهای دیگر دنیا نیز وجود داشت، تأسیس دادگاهی اختصاصی برای رسیدگی به جرائم علیه امنیت ملی ضرورتی انکارناپذیر داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Contemplation on the need to establish special courts to deal with crimes against national security

نویسنده [English]

  • Mohammad Shahab Jalilvand
Member of the faculty of the Ministry of Science, Research and Technology
چکیده [English]

In the criminal justice system, the competence and jurisdiction of the court is determined based on the nature, category and severity of the crime, which aims to show the facilitation or strictness of the criminal process and the execution of the sentence. In this regard, in addition to the general courts of justice, special courts are established with the aim of dealing with specific crimes or specific offenders.
This article tries to examine the prerequisites and characteristics of special security courts by explaining the necessities of establishing such a court and it seeks to answer the question of what is the necessity of establishing special security courts, and what are the characteristics of these courts, assuming that this necessity is proved?
The present study was conducted using library and documentary sources as well as the author's experiences in Intelligence affairs and its method is descriptive-analytical.
According to the results of this article, in the judicial system of the Islamic Republic of Iran, the Revolutionary Court is recognized as the only special criminal court to deal with crimes against security of state, but with a little reflection on the characteristics, nature and functions of this court, it becomes clear that this authority does not have the components of a full-fledged and effective special criminal court. Based on the experience of some other countries in the world, the establishment of a special court to deal with crimes against national security will be an undeniable necessity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "crimes against national security"
  • "criminal courts"
  • "national security"
  • "revolutionary courts"
  • "special courts"
  • فهرست منابع و مآخذ

     

    الف. منابع فارسی

     

    • آتشی، المیرا (1392)، مهلت معقول در فرایند کیفری، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
    • آشوری، محمد (1398)، آیین دادرسی کیفری، تهران، انتشارات سمت، چاپ بیست و یکم، جلد دوم.
    • ابراهیمی، زین‌العابدین (1379)، بررسی علل اطاله دادرسی در محاکم عمومی جمهوری اسلامی ایران، نشریه حقوقی دادگستری، شماره32، 173-186.
    • اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی،ج3، چاپ اول.
    • اردبیلی، محمدعلی (1383)، نگهداری تحت نظر، علوم جنایی (مجموعه مقالات)، تهران: نشر سمت، 202-223.
    • اسماعیلی، مهدی (1395)، صلاحیت رسیدگی به جرایم تروریستی در قوانین ایران، فصلنامه حقوقی دادگستری، شماره94، 49-70.
    • تولیت، سیدعباس (1379)، صلاحیت عام محاکم دادگستری و صلاحیت شعب تعزیرات حکومتی، فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی، بهار و تابستان، ش 17 و 18، 27-55.
    • جمشیدی، علیرضا، مدیری، مهدی، موسوی، میرنجف و محمدی میرصادق (1400)، تبیین اثرات سالخوردگی جمعیت در امنیت ملی ایران، فصلنامه امنیت ملی، شماره سی و نهم، 139-160.
    • حاجیانی، مسعود، حسنی، محمدحسن و رضوی، سیدمرتضی (1397)، آئین دادرسی افتراقی جرائم سیاسی در نظام حقوقی ایران، فصلنامه تخصصی حقوق، علم و وکالت، سال اول، شماره دوم، 6-79.
    • حافظ‌نیا، محمدرضا (1387)، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).
    • خالقی، علی (1383)، علنی بودن دادرسی در پرتو اسناد بین‌المللی و حقوق داخلی، مجله پژوهش‌های حقوقی، شماره5، نیمسال اول، 29-49.
    • رامهر، ایرج (1385)، ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻔﻬﻮم اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﯽ آﻣﻮزﺷﯽ ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن ﻧﻈﺎﻣﻲ، ﺳﺎل دوم، ﺷﻤﺎره5، 25-39.
    • زراعت، عباس (1384)، تفکیک جرم نظامی و عادی و اثر آن در صلاحیت مرجع قضایی، ماهنامه دادرسی سازمان قضایی نیروهای مسلح، شماره51، 18-26.
    • زراعت، عباس (1379)، مشروعیت دادگاه انقلاب و چند ملاحظه، ماهنامة دادرسی، سال چهارم، آذر و دی، شماره23، 30-33.
    • سنگلجی، محمد (1380)، آئین دادرسی در اسلام، قزوین، انتشارات طه.
    • شمس، عبداله (1387)، آیین دادرسی مدنی (دورة پیشرفته)، تهران، انتشارات دراک، چاپ هفدهم، جلد نخست.
    • صالح‌نیا، علی (1395)، بررسی نظری مفهوم امنیت ملی و ابعاد مختلف آن، مجموعه مقالات کنگره پیشگامان پیشرفت، تهران، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
    • ضیایی چاهگاهی، سیدیاسر، جمشیدی، علیرضا و آشوری، محمد (1399)، افتراقی شدن دادرسی کیفری جرایم اشخاص حقوقی؛ مبانی، ضرورت و ضوابط، مجله حقوقی دادگستری، دوره 86، شماره119، 295-326.
    • عسگری، غلامحسین (1390)، دادرسی‌های اختصاصی کیفری، تهران، انتشارات خرسندی.
    • قدمی، بهروز (1382)، بررسی عوامل اطاله دادرسی، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه تهران، پردیس قم.
    • کوشکی، غلامحسین و علیزاده سرشت، نادر (1394)، نگاهی به قلمرو جرائم امنیتی در پرتو صلاحیت دادگاه انقلاب، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال چهارم، شماره12، 99-124.
    • گلدوست جویباری، رجب، اشرفی، محمود و ناظریان، حسین (1391)، صلاحیت تخصصی یا اختصاصی محاکم کیفری در ایران، نشریه تحقیقات حقوقی، شماره 58، 15-139.
    • گلدوزیان، ایرج (1387)، بایسته­های حقوق جزای عمومی، تهران: انتشارات میزان. چاپ هفدهم.
    • ماندل، رابرت (1387)، چهره متغیر امنیت ملی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول.
    • مجیدی، سیدمحمود (1384)، آیین دادرسی افتراقی ناظر بر جرائم علیه امنیت در سیاست کیفری ایران و فرانسه، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، شماره28، 143-170.
    • محمودی، فیروز (1382)، مبانی، اصول و شیوه‌های جرم ‌انگاری، رساله دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشگاه تهران.
    • مختاری، عبداله (1399)، ابعاد نفوذ رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان از منظر تأثیرگذاری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه امنیت ملی، سال دهم، شماره 37، 127-150.
    • میرمحمدصادقی، حسین (1392)، حقوق کیفری اختصاصی3، تهران، انتشارات میزان.
    • نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1386)، جرم‌شناسی تروریسم، تقریرات درس جرم‌شناسی دوره دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه پردیس قم.
    • نوریان، علیرضا و سلیمی، احسان (1396)، مهلت معقول در مرحله پیش‌دادرسی کیفری؛ از سازوکارهای اعمال تا ضمانت اجرای نقض، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و چهارم، شماره92، 229-254.
    • وطنی، امیر و نرگسیان، محمد (1397)، جایگاه اصل رسیدگی در مدت معقول در فرایند کیفری، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، دوره24، شماره84، زمستان، 263-282.
    • هاشمی، سیدمحمد (1385)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر میزان، چاپ یازدهم، جلد دوم (حاکمیت و نهادهای سیاسی).

     

    ب. منابع انگلیسی

     

    • Amnesty International Publication (1987), Documents sent by Amnesty International to the Islamic Republic of Iran, First Publish 1987 by Amnesty International Publication.
    • Anthony bradly (eds) (2000), European human rights law, text and materials, 2nd, e.dn. oxford. Oup.
    • Gilligan, Francis A (1975), Speedy Trial, The army lawyer, October.
    • Lorenzi, Bernardini and Gritti V. (2013), European Court of Human
      Rights, Application No: 13301/87, 27/02/1992, Italy, in: (http://hudoc. echr.coe.int/sites /eng /pages/search. aspx: Reasonable Time), Last Visit: Winter.
    • Rosen, Gerald E (2006), "The war on terrorism in the courts", Cardozo public law, Policy and Ethics Journal, Volume 5, number 1.
    • Thackrah, John Richard (2004), Dictionary of Terrorism, Rutledge, London.