مقایسۀ تحلیلی اعتراض‌ها در ایران (1392-1402)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، تهران، جمهوری اسلامی ایران

چکیده

زمینه و هدف: اعتراض در ایران به عنوان پدیده‌ای در حال شدن، مسئلۀ اجتماعی پربسامدی شده و عملکرد معترضین مسلح و خشن منجر به آن شده است که اعتراض‌ها به سرعت خشونت‌آمیز و مخرب شوند. واکنش دقیق و درست به وضعیت جدید اعتراض در دهه 1392-1402 نیازمند آن است که ابتدا این اعتراض‌ها واکاوی شوند و روند تغییرات آنها به‌دست آید، سپس در عین فهم شرایط کنونی، مدیریت شوند.
روش: ازاین‌رو پژوهش حاضر به دنبال تبیین گونه‌های مختلف اعتراض‌های رخ‌داده بر پایه معیارهای پنج‌گانه و شاخص‌های ده‌گانه طراحی شده از سوی نویسندگان است. سؤال اصلی تحقیق این است: اعتراض‌های دهۀ 1392-1402 در ایران چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با هم دارند؟ برای یافتن پاسخ، محققان از رویکرد مقایسه‌ای در قالب الگوی تحلیل مختار و با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده از سامانه‌های نمایه‌کننده مقالات یا بانک‌های اطلاعاتی معتبر مقالات داخلی و خارجی استفاده نمودند.
یافته‌ها: از مقایسه سه اعتراض فراگیر ترسیم شده (دی 96، آبان 98 و سال 1401)، 10 شباهت و 30 تفاوت پیدا شد.
نتایج: بررسی انجام شده نشان داد به مرور میزان خشونت معترضین، شیب مدت زمان اعتراض، حجم تولیدات فضای مجازی و امنیتی شدن ماهیت اعتراض‌ها در حال افزایش و گسترش است. حال آنکه اعتراض‌ها به‌صورت سرخود و با الگوی نامشخص از انتشار برآورد شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analytical Comparison of Protests in Iran (1392-1402)

نویسندگان [English]

  • asghar eftekhari 1
  • saeed naderi asl 2
1 Imam Sadiq University
2 Faculty of Islamic Studies and Political Sciences, Imam Sadiq University, Tehran, Islamic Republic of Iran.
چکیده [English]

Protest in Iran, as an evolving phenomenon, has become a highly frequent social issue, with the actions of armed and violent protesters leading to rapid escalation into violent and destructive protests. An accurate and appropriate response to the new state of protests between 2013 and 2023 necessitates first analyzing these protests to identify their changing dynamics, and then, while understanding the current conditions, managing them. Therefore, this research aims to define the various forms of protests that have occurred based on five criteria and ten indicators designed by the authors. The main research question is: What similarities and differences exist among the protests of 2013-2023 in Iran? To find an answer, the researchers employed a comparative approach within a framework of selective analysis, using data collected from reputable article indexing systems or databases of domestic and foreign publications. Ultimately, in the comparison of three widespread protests, 10 similarities and 30 differences were identified, indicating that the level of violence among protesters, the duration of protests, the volume of content produced in cyberspace, and the militarization of the nature of protests have been increasing and expanding. However, the protests were assessed to be spontaneous and characterized by an unclear pattern of dissemination.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Protest
  • Sociology
  • Islamic Republic
  • Analytical Comparison

مراجع

  • فهرست منابع و مآخذ

    الف. منابع فارسی

     

    • استانفورد کوهن، الوین (1379). تئوری‌های انقلاب، ترجمه، علیرضا طیب، تهران: نشر قومس.
    • امینی، سعیده؛ امیدی، فاطمه؛ و انتظاری، اردشیر (1401). مضامین شعارهای اعتراض­ها سه دهه اخیر ایران. علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)، سال بیست و نهم، شماره نود و هفت، 1-38. قابل دسترسی در:                https://doi.org/10.22054/qjss.2023.67839.2525
    • اعتماد (01/09/1401). همه ممنوعیت‌ها و بازداشت‌ها برای هنرمندان در اعتراض­های اخیر. قابل دسترسی در:ir/xjsdD
    • اهرامی، هومن؛ جعفرنژاد چقوشی، احمد و اسدپور، مسعود (1401). شناسایی زودهنگام سیگنال‌های ناآرامی در رسانه‌های اجتماعی (مطالعۀ موردی اعتراضات سال 97 ایران در تلگرام). امنیت ملی، سال دوازدهم، شماره چهل و پنج، 9-34. قابل دسترسی در:

    https://ns.sndu.ac.ir/article_2277.html

    • ایرنا (05/02/1402). تفاوت معنادار محتواهای تِرند شده اعتراض ها ۱۴۰۱؛ از تلگرام و اینستاگرام تا توئیتر. قابل دسترسی در: https://irna.ir/xjM6X9
    • ایسپا (25/11/1396). نتایج نظرسنجی ایسپا درباره اعتراض ها دی‌ماه ۹۶. قابل دسترسی در:

    https://polls.shafaqna.com

    • ایسپا (12/10/1398). نتایج یک نظرسنجی درباره اعتراضات آبان. قابل دسترسی در:

    https://aftabnews.ir/002dnw

    • ایسنا (27/04/1402). بررسی اعتراضات ۱۴۰۱ در ایران از دیدگاه علم جامعه‌شناسی. قابل دسترسی در: ir/xdPfNg
    • آمدنیوز (13/10/1396). نقش اخبار جعلی در گسترش اغتشاشات خیابانی ایران. قابل دسترسی در:

    mshrgh.ir/815793

    • بردخونی، حمید (1400). بررسی اعتراض‌ها و اغتشاشات آبان 1398، دانش انتظامی، سال یازدهم، شماره سی و نه، 9-29. قابل دسترسی در: http://semnan.jrl.police.ir/article_96552.html
    • پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی (24/09/1401). گونه‌شناسی معترضین بازداشت‌شده در حوادث 1401. قابل دسترسی در:                http://rbo.ir/Product.aspx?ProductID=3249
    • توحیدلو، سمیه (۱۴۰۲). فراترکیب تحلیل‌های موجود درباره اعتراض‌های ۱۴۰۱ ایران. مجله جامعه‌شناسی ایران، سال بیست و سوم، شماره سه، ۱۴۵-۱۷۹. قابل دسترسی در:

    https://doi.org/10.22034/jsi.2023.1996220.1650

    • جلایی‌پور، حمیدرضا (17/04/1402). خیزش اعتراضی مهسا از پاییز ۱۴۰۱ تاکنون. قابل دسترسی در: http://www.isa.org.ir
    • حاضری، علی‌محمد و رفیعی بهابادی، مهدی (1401). ارزیابی تجربی نظریه های رفتار جمعی و کنش جمعی در تبیین پتانسیل اعتراض سیاسی؛ بررسی موردی شهرستان های جنوبی استان تهران، جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، سال نهم، شماره بیست، 135-164. قابل دسترسی در:

    https://doi.org/10.22080/ssi.2022.24315.2041

    • حسین‌پور، روح‌الله و رشیدی، احمد (1400). اعتراضات دی‌ماه 1396 از منظر تئوری جامعه شبکه‌ای. پژوهش‌های راهبردی، سال دهم، شماره سی و نه، 109-140. قابل دسترسی در:

    https://doi.org/10.22054/qpss.2021.60359.2829

    • حکیم، محمدعلی؛ صباغی، مهدی و پورمحمد، احمد (۱۳۹۹). بررسی ناآرامی‌های آبان سال ۹۸ با تأکید بر نقش رسانه، همایش ملی امنیت اقتدار و پیشرفت، سال دوم، شماره 2، ۱-۲۳. قابل دسترسی در: https://civilica.com/doc/1257992
    • دلاوری، ابوالفضل و رهبری، محمد (1402). وعده‌های انتخاباتی، محدودیت های دولت و اعتراض­ها سیاسی در ایران مطالعه موردی نخستین سال دولت دوم روحانی (مرداد 1396 تا مرداد 1397)، دولت پژوهی، سال نهم، شماره سی و چهار، 179-214. قابل دسترسی در:

    https://doi.org/10.22054/tssq.2023.54080.978

    • دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا (ج2)، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    • دیترآپ، کارل (1401). جنبش اجتماعی و اعتراض سیاسی: نظریه‌ها و رویکردها، ترجمه، مجید عباسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • رابرت‌گار، تد (1377). چرا انسان‌ها شورش می‌کنند، ترجمه، علی مرشدی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • رحمانی فضلی، عبدالرضا (20/12/1399). ناگفته‌های وزیر کشور از اعتراض ها دی‌ماه. قابل دسترسی در: https://www.alef.ir/news/3961220074.html
    • رحمانی فضلی، عبدالرضا (11/03/1399). اظهارات مهم وزیر کشور درباره تعداد کشته شدگان حوادث آبان ماه ۹۸. قابل دسترسی در: ir/xfRBn
    • رجب‌زاده، احمد (1378). جامعه شناسی توسعه: بررسی تطبیقی-تاریخی ایران و ژاپن، تهران: سلمان.
    • رستمی، مصطفی (09/08/1401). نتیجه یک نظرسنجی. قابل دسترسی در: com/003crV
    • سردارنیا، خلیل‌اله و البرزی، هنگامه (1401). تحلیل اعتراض ها صنفی-اجتماعی اخیر در ایران (1400- 1396) از منظر نظریه سیاست خیابان، پژوهش‌های راهبردی، سال یازدهم، شماره چهل، 107-150. قابل دسترسی در:  https://doi.org/10.22054/qpss.2021.64113.2938
    • شریفی، رضا (1388). بررسی ابعاد روان شناختی خشونت گرایی جمعیت اغتشاشگر و روشهای تاثیر گذاری بر آن. مطالعات بسیج، سال دوازدهم، شماره چهل و پنج، 5-39. قابل دسترسی در:

    https://www.bsrq.ir/

    • فرقانی، میرزا محمدمهدی و نظری، علیرضا (1398). نحوه بازنمایی اعتراض ها خیابانی دی‌ماه 1396 ایران در بخش خبری 20:30 سیمای جمهوری اسلامی، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال هجدهم، شماره شصت و هفت، 87-111. قابل دسترسی در:

    https://doi.org/10.22034/jcsc.2020.103754.1851

    • فردای اقتصاد (29/07/1401). تاریخچه اعتراضات افزایش قیمت بنزین در ایران. قابل دسترسی در:

    https://fardayeeghtesad.com/x4jM

    • قائدی، محمدرضا؛ مذنب، حسین و امانی، محمدرضا (1400). عوامل مؤثر در بروز بحران امنیتی در شهرهای ایران (کاربست نظریه محرومیت نسبی در تحلیل اعتراضات آبان 1398)، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال دوازدهم، شماره چهل و شش، 166-182. قابل دسترسی در:

     https://doi.org/10.30495/jupm.2022.28974.3990

    • قنبری، عباس و مؤمنی، علی(۱۳۹۹). مطالعه پویش اعتراضی صدای آبان ۹۸ در شبکه اینستاگرام بر اساس مدل تحلیلی جاوت و ادانل. جامعه، فرهنگ و رسانه، سال نهم، شماره سی و هفت، ۱۰۵-۱۱۹. قابل دسترسی در: https://www.jscm.ir/article_135356.html
    • کوثری، مسعود (1386). تحلیل مقایسه‌ای کیفی در علوم اجتماعی، نامه علوم اجتماعی. سال شانزدهم، شماره سی و یک، 143-167. قابل دسترسی در:

    https://journals.ut.ac.ir/article_18914.html

    • کاظمی، محمد (29/03/1402). سرویس‌های اطلاعاتی ۲۰ کشور در اغتشاشات ۱۴۰۱ نقش‌ داشتند. قابل دسترسی در: http://fna.ir/3d189j
    • گرجی، سید محمدجواد (1401). واکاوی کیفی نگرش دختران دانشجو نسبت به اعتراض ها سال 1401 به شیوه نظریه داده بنیاد. پژواک زنان در تاریخ، سال سوم، شماره هشت، 127-153. قابل دسترسی در: http://pezhvakzanan.ir/?p=2318
    • مدنی، سعید (1399). آتش خاموش: نگاهی به اعتراض ها آبان 1398، تهران: مؤسسه رحمان.
    • مشیرزاده، حمیرا (1371). درآمدی نظری بر جنبش‌های اجتماعی، تهران: پژوهشکده امام خمینی (ره).
    • مشیرزاده، حمیرا (1381). درآمدی نظری بر جنبش‌های اجتماعی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب.
    • مفخمی شهرستانی، حسن و احتشامی، علی (۱۴۰۱). تحلیل امنیتی - اجتماعی ناآرامی‌های پاییز ۱۴۰۱. انتظام اجتماعی، سال چهاردهم، شماره چهار، ۲-۲۷. قابل دسترسی در:

    https://doi.org/10.22034/entezam.2022.100245

    • منتظری، محمدجعفر (19/11/1401). بیش از ۹۰ نیروی انتظامی و بسیج در فتنه اخیر شهید شدند. قابل دسترسی در: https://irna.ir/xjLHHS
    • نوروزپور، مرتضی (1398). تحلیل اعتراضات سیاسی دی‌ماه 1396، پژوهش‌نامه علوم سیاسی، سال چهاردهم، شماره چهار، 185-220. قابل دسترسی در:

     https://doi.org/10.22034/ipsa.2019.391

    • هرسیج، حسین و ربیعی‌نیا، بهمن (1402). الگوی شکل‌گیری جنبش‌های اعتراضی با تأکید بر نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی. جامعه‌شناسی کاربردی، سال سی و چهار، شماره سه، 1-22. قابل دسترسی در:  https://doi.org/10.22108/jas.2023.136185.2367

     

    ب. منابع انگلیسی

     

    • Dunaeva, Elena, Nina Mamedova, and Vladimir Sazhin (2022). "IRAN: PROBLEMS AND PROTESTS." Eastern Analytics 13, No 4 (2022): 9–30.

    DOI: 10.31696/2227-5568-2022-04-009-030.

    • Kadivar, MohammadAli ; Ketchley, Neil; Sotoudeh-Sherbaf, Abolfazl & Barrie, Christopher (2024). Online calls for protest and offline mobilization in autocracies: evidence from the 2017 Dey Protests in Iran. European Sociological Review. 2024;, jcae017, 1-13.

    DOI: 10.1093/esr/jcae017,

امنیت ملی
دوره 15، شماره 55
خرداد 1404
صفحه 39-66

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 خرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 19 آذر 1403
  • تاریخ پذیرش: 24 آذر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار