تبیین اختلافات القاعده و داعش در غرب آسیا و بازتاب آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری روابط بین‌الملل، مدرس دانشگاه، دانشکده علوم انسانی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران.

2 کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

یکی از مهم‌ترین تهدیدات علیه امنیت ملی هر کشور در طول دوره‌های مختلف گروه‌های تروریستی بوده‌اند که با اقدامات انحصارگرایانه و ایدئولوژیک خود برای مبارزه با هویت ملی، جامعه را قطب‌بندی کرده و امنیت ملی را مختل می‌کنند. در غرب آسیا نیز هر مسئله‌ و بحرانی نه تنها کشورهای منطقه، بلکه سیستم بین‌المللی را نیز وادار به واکنش می‌کند. در سال‌های اخیر داعش و القاعده که از بزرگ‌ترین سازمان‌های تروریستی در طول تاریخ می‌باشند، اختلافات آن‌ها نه تنها غرب آسیا بلکه نظام بین‌الملل را متاثر کرده است به خصوص کشور جمهوری اسلامی ایران که به خاطر هویت شیعی خود در معرض تهدیدات این گروه‌های تکفیری قرار دارد. هدف این پژوهش تبیین اختلافات القاعده و داعش در غرب آسیا و بازتاب آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. سوال اصلی به این صورت است که تقابل و تشابه دو گروه تکفیری القاعده و داعش کدامند و چه تاثیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دارند؟ که در پاسخ به سوال اصلی، فرضیه پژوهش بر این اساس است که: ضمن تشابه در سلفی‌گری و اعمال خشونت و اختلاف در حوزه‌های عملیاتی، نسبت به امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران فرصت‌ها و چالش‌هایی را ایجاد نموده‌اند. روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the differences between Al-Qaeda and ISIS in West Asia and its reflection on the national security of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • taher heidarzadeh 1
  • Atefeh Sadeghi 2
1 PhD in International Relations, University Lecturer, Faculty of Humanities, Ilam Branch, Islamic Azad University, Ilam, Iran.
2 Master of International Relations, Faculty of Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran.
چکیده [English]

One of the most important threats against the national security of any country during different periods have been terrorist groups that polarize society and disrupt national security with their monopolistic and ideological actions to fight against national identity. In West Asia, every problem and crisis forces not only the countries of the region, but also the international system to react. In recent years, ISIS and al-Qaeda, which are the biggest terrorist organizations in history, their differences have affected not only West Asia but also the international system, especially the Islamic Republic of Iran, which is under the threat of these takfiri groups because of its Shiite identity. The purpose of this research is to explain the differences between Al-Qaeda and ISIS in West Asia and its reflection on the national security of the Islamic Republic of Iran. The main question is, what are the similarities and differences between the two Takfiri groups, Al-Qaeda and ISIS, and what effect do they have on the national security of the Islamic Republic of Iran? In response to the main question, the hypothesis of the research is based on the fact that: while similarities in Salafism and acts of violence and differences in operational areas, they have created opportunities and challenges for the national security of the Islamic Republic of Iran. The research method in this study is descriptive-analytical.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Qaeda
  • security
  • ISIS
  • Islamic Republic of Iran
  • West of Asia
  •  

    فهرست منابع و مآخذ

     

    الف. منابع فارسی

    • اختیاری امیری، رضا؛ علویان، مرتضی و ولی نتاج، عالمه (بهار 1399)، مطالعه تطبیقی گروه‌های تروریستی القاعده و داعش، فصلنامه مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، سال دوم، شماره 1.
    • اصلی‌زاده، بهرام؛ رادمهر، محسن و اسماعیل‌زاده، علی (بهار و تابستان 1401)، تأثیرسنجی امنیتی حضور داعش در افغانستان بر جمهوری اسلامی ایران، دو فصلنامه مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (ع)، سال چهارم، شماره ششم، 180-153.
    • الماسی، مصطفی (تابستان 1389)، امنیت در خاورمیانه و ریشه جنگ علیه تروریسم در آمریکا، مجله اسلام سیاست و ساختار بین‌المللی، شماره 1.
    • الماسی، مصطفی؛ ابطحی، سیدمصطفی و ازغندی، علیرضا (پاییز 1400)، بررسی بحران تروریزم داعش در عراق براساس الگوی مایکل برچر، فصلنامه علمی امنیت ملی، سال یازدهم، شماره 41، 266-245.
    • الماسی، مصطفی؛ ازغندی، سیدعلیرضا (تابستان 1399)، تبارشناسی گروه‌ها و سازمان‌های تروریستی در خاورمیانه؛ مطالعه موردی القاعده و داعش، فصلنامة تحقیقات سیاسی و بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شماره 43، 17-1.
    • اردم، نیلوفر؛ امام جمعه‌زاده، سیدجواد و گودرزی، مهناز (زمستان 1398)، حمایت از داعش و موازنه در برابر ایران(2018-2014)، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره نهم.
    • برزگر، کیهان (پاییز 1387)، ایران خاورمیانه و امنیت بین المللی، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و دوم، شماره 3.
    • برزگر، کیهان (بهار 1399)، اهداف استراتژیک آمریکا و اروپا در مورد ایران، فصلنامه سیاست خارجی، دوره34، شماره1، 55-37.
    • بصیری، محمد علی (پاییز 1396)، بررسی علل و عوامل شکل‌گیری داعش، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 47، شماره 3، 570-553.
    • پیترال، برگن (1390) اسامه بن لادن، ترجمه عباسعلی غفاری فرد، تهران، اطلاعات.
    • تاجیک، هادی؛ عالیشاهی، عبدالرضا و مجیدی‌نژاد، سیدعلی (تابستان 1393)، گفتمان حاکم بر شکل‌گیری و فعالیت‌های داعش بر اساس نظریات اسپرینگز تیلی، فصلنامه آفاق امنیت، سال هفتم، شماره 23.
    • توکلی، سعید (تابستان 1393)، القاعده و داعش، افتراقات و تشابهات، فصلنامه آفاق امنیت، سال هفتم، شماره 23.
    • جمالی، جواد (بهار 1395)، طالبان افغان در میانه فشار دولت و داعش، مجله مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال هفدهم، شماره 1، 70-41.
    • چگنی‌زاده، غلامعلی؛ سجادپور، سیدمحمدکاظم و جهانبخش، محمدتقی (بهار 1400)، پیامدهای گسترش حضور داعش در افغانستان بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره113.
    • داوند، محمد و سام‌دلیری، کاظم (پاییز 1401)، تهدیدات گروه تروریستی- تکفیری داعش در محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران تا 1404( مطالعه موردی: عراق)، فصلنامه علمی امنیت ملی، سال دوازدهم، شماره 45، 238-207.
    • درج، حمید و نورانی‌بنام، کاظم (بهار 1401)، تلاش راهبردی جمهوری اسلامی ایران برای حذف داعش از معادلات عراق و سوریه، پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، دوره 54، شماره1، 93-67.
    • رحیمی‌مقدم، فائزه و عباس‌زاده‌فتح‌آبادی، مهدی (بهار و تابستان 1402)، تحلیل تکنیک‌های رسانه‌ای قدرت محور داعش(مطالعه موردی: مجله‌های دابق و رومیه)، دو فصلنامه علمی دانش سیاسی، سال نوزدهم، شماره اول، پیاپی 37، 124-105.
    • رضایی، رضا و موسوی‌جشنی، سیدصدرالدین (پاییز و زمستان 1396)، ظهور داعش و تأثیر آن بر معادلات منطقه‌ای: مطالعه موردی چالش‌ها و فرصت‌های به وجود آمده برای ایران، فصلنامه جامعه شناسی ‌سیاسی‌ جهان اسلام، دوره 5، شماره2، 174-149.
    • ساداتی‌نژاد، سیدمهدی (بهار 1395)، نقش ایالات متحده آمریکا در شکل‌گیری جریان‌های افراطی در جهان اسلام (مطالعه موردی القاعده و داعش)، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، شماره 7.
    • سام‌دلیری، کاظم و داوند، محمد (تابستان 1399 الگوهای رفتاری گروه تکفیری- تروریستی داعش در حوزه دفاعی-امنیتی ج.ا.ایران تا1404، فصلنامه علمی امنیت ملی، سال دهم، شماره 36، 408-377.
    • ساوه درودی، مصطفی (بهار 1393)، گروه تروریستی داعش: برایند تنازعات و ناامنی‌های منطقه، مجله امنیت پژوهی، سال سیزدهم، شماره 45.
    • سیفی، عبدالمجید و پورحسن، ناصر (بهار 1397)، داعش و پدیداری موازنة تهدید در روابط ایران و عراق، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل‌، سال یازدهم، شماره 41، 63-37.
    • شریعتی، شهروز؛ وکیلی، بهنام و قربانی‌شیخ‌نشین، ارسلان (زمستان 1399)، نشانگان پیدایش موج پنجم تروریسم بین‌المللی در غرب آسیا، فصلنامه علمی امنیت ملی، سال دهم، شماره 38، 34-7.
    • شمولی، همت‌اله و بصیری، محمدعلی (تابستان 1397)، تبیین آینده پژوهانه تاثیر رفتار گروه‌های تکفیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران(2018-2028م)، فصلنامه آفاق امنیت، سال یازدهم، شماره 39.
    • صادقی، علی و میرشکاران، یحیی (بهار 1397)، تحلیل زمینه‌های جغرافیایی و اجتماعی شکل‌گیری و گشترش بنیادگرایی اسلامی مطالعه موردی: جریان تکفیری داعش، سال سوم، شماره 10.
    • صالحی، سیدجواد و مرادی‌نیاز، صالح (بهار و تابستان 1395)، بنیادگرایی اسلامی داعش و القاعده: تمایزهای ساختاری و ایدئولوژیکی، دو فصلنامه علمی پژوهشی جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره چهارم، شماره1.
    • قاسمی ورجانی، مهدی (1394)، گفتمان داعش-تبیین ذهنیت سیاسی سلفی تکفیری، تهران، نشر ستوس.
    • قاسمی، فائزه و شجاع، مرتضی (تابستان 1396)، بررسی مقایسه‌ای در راهبرد رسانه‌ای القاعده و داعش، فصلنامه مطالعات ملی، سال هجدهم، شماره3.
    • ماهرخ، علی (1393)، داعش پروپاگاندا: چگونه داعش از زنان استثمار می کند، مؤسسه دانشگاه رویتپس برای مطالعه موسسه روزنامه نگاری آکسفورد رویترز، حامی: بنیاد فریتورد
    • مبینی‌کشه، زهرا و طالعی‌حور، رهبر (بهار 1400)، کودکان داعش و امنیت بین‌الملل، فصلنامه علمی امنیت ملی، سال یازدهم، شماره 39، 466-431.
    • مصلی نژاد، عباس (زمستان 1395)، ظهور داعش و آینده امنیت عراق، فصلنامه ژئوپلیتیک، دوره 11، شماره 4،
    • میریوسفی، علیرضا و غریبی، حسین (بهار 1395)، خشونت هویتی و سیر تطور اندیشه‌های جهادی-تکفیری در خاورمیانه(2015-1980)، فصلنامه سیاست جهانی، دوره پنجم، شماره اول.
    • نصیرزاده، حسین و گودرزی، مهناز (زمستان 1396)، سلفی‌گری تکفیری در خاورمیانه هزاره سوم و جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 33، 208-181.
    • نوربخش، یونس و مهدی‌زاده، منصوره (پاییز و زمستان 1394)، ایدئولوژی جریان داعش و دلایل تاریخی اجتماعی گرایش به آن، دوره22، شماره2.
    • نویدی‌نیا، فرزاد و گودرزی، مهناز (بهار 1399)، جایگاه منطقه‌ای ایران و عربستان و ایران در دوره پساداعش، فصلنامه ‌پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، دوره 10، شماره 1، 26-1.
    • والتز، رایش (1381)، ریشه‌های تروریسم، ترجمه حسین محمدی نجم، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد دوره عالی جنگ.

     

    ب. منابع انگلیسی

     

    • Abu Khalil, As ad (2014), Isis and al-Qaeda: similarities and differences, at: http://english.al-akhbar.com/node/21352.
    • Berisa, Hatida,joner, Katrina, Barisic, Lgor(2016) , THE INFLUENCE OF ISLAMIC STATE ON THE GLOBAL SECURITY,Jourhal ofliberty and international Affairs /vol1/supp1.
    • Chossudovsky, Michel(2017) , The Engineered Destruction and Political Fragmentation of Iraq, Available at: https://www.globalresearch.ca/the-destruction-and-political-fragmentation-of-iraqtowards-the-creation-of-a-us-sponsored-islamist-caliphate/5386998.
    • Clarke, C.p (2018), An Overview of Current Trends in Terrorism and Illicit Finance: Lessons from the Islamic State in Iraq and Syria and Other Emerging Threats, Santa Monica: Rand Corporation.
    • Cloud, David S. and Shanker, Thom (2007), Gaps in Training Iragi Forces Worry Top U.S Commanders, New York Times, 14, July.
    • Freeman, M (2011(, The sources of terrorist financing: Theory and typology, Studies in Conflict & Terrorism, (6)34 ,.475-461
    • Hashim,Ahmeds, (Decamber(2014 , policy Report faRoM AL-QAIDA AFFILIATE TO THE RISE OF THE ISLAMIC CALIPHHATE: THE EVOLUTION OF THE ISLAMIC STATE OF IRAQ AND SYRIA(ISIS), Millitary studies in stitute of Defence and strategic studies ,(lDss). S.Rajaratnam school of inter national staudies(Rsls), Nanyang Thechnological university singapore.
    • Jamet,Chloe, (spring(2021 , under The supervision of professors Agnes Levallois and lus Batignessciencespo, The impact of lsls on Muslim countries.
    • Lister, charles(2017) , AL-Qaeda versus lsls competing kinadist Brands in the Middle East, Middle East institate counterterrpvism series.
    • LIU, ERIC (2015), ALQAEDEA ELECTRONIC A SLEEPING DOG? , AREPORT BY THE CRITICAL THEREATS PROJECT OF THE AMERICAN ENTERPKISE INSTIUTE.
    • Raphaeli, N (2003), Financing of terrorism: sources, methods, and channels, Terrorism and Political Violence, (4) 15, 83-59.
    • Rasheed, Adil, (September(2022 , Terro ristGroups(ALQaede and ISI)And counter Terrorisn, RESEARCH AND IN FORMATION DIVISION PARLIAMENT LIBRARY AND REFERENCE RESEARCN,DOCUMENTATION ANDIN FORMATION SERVICE(LARRDIS).
    • stanicek, Branislav, (September(2021 , Jihadist networks in sub- saharan Africa orgins, patterns and responses, with Mathilde Betant Rasmussen Members mussenservice, EPRS/European parliamentary Research sewice.