آسیب‌شناسی بیداری اسلامی در کشورهای مصر، تونس و لیبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی، دکتری امنیت ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

2 مدرس دانشگاه علوم و فنون شهید ستاری، دانشجو دکتری امنیت ملی،دانشکده امنیت ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی ، تهران، ایران

3 دانشجو دکتری مطالعات امنیت ملی، دانشکده امنیت ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی ، تهران، ایران

چکیده

جریان بیداری اسلامی خیزشی مردمی است که از دو قرن پیش تاکنون، روحی تازه به کالبد جهان اسلام دمیده و دوره‌ای نو را با محوریت معنویت در جهان مادی‌گرا آغاز کرده است. جریانی که با اندیشه اصلاح‌گران مسلمان قوت گرفت و عرصه عمل را در مقابله با سران مرتجع عرب و حکومت‌های استکباری با شعله‌های بیدارگری، استقلال‌طلبی، آزادی‌خواهی و هویت‌جویی انقلاب اسلامی ایران درنوردید.
 این مقاله با هدف شناخت عوامل بُروز آسیب مُترتب بر روند بیداری اسلامی در کشورهای تونس، مصر و لیبی به روش آمیخته (موردی زمینه­ای / کلان­ نگر- جزء­نگر) با رویکرد تبیینی - اکتشافی در قلمرو زمانی این خیزش­ها بازه زمانی 17 دسامبر 2010(27 آذرماه 1389 تاکنون) از طریق به‌کارگیری آمارهای توصیفی – استنباطی (تحلیل عاملی) در یک جامعه آماری 40 نفره در جهت پاسخگویی به این سؤال که عوامل بُروز آسیب­ بر روند بیداری اسلامی در کشورهای تونس، مصر و لیبی چیست؟ انجام شده که ماحصل آن تبیین مهم‌ترین عوامل انحراف، انفعال و آسیب در روند بیداری اسلامی در سه کشور مذکور به شرح ذیل بوده است:
 مهم‌ترین عوامل آسیب­زا­ مترتب بر روند بیداری اسلامی در کشور تونس به ترتیب اولویت مشتمل بر سیاسی، ایدئولوژی، سطح فرامنطقه‌ای، سطح منطقه‌ای، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، نظامی و امنیتی است.
 مهم‌ترین عوامل آسیب­زا­ مترتب بر روند بیداری اسلامی در کشور مصر به ترتیب اولویت مشتمل بر نظامی و امنیتی، ایدئولوژی، سیاسی، اقتصادی، سطح منطقه‌ای، اجتماعی و فرهنگی و سطح فرامنطقه‌ای است.
مهم‌ترین عوامل آسیب­زا­ مترتب بر روند بیداری اسلامی در کشور لیبی: سطح فرامنطقه‌ای، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ایدئولوژی، نظامی و امنیتی، سطح منطقه‌ای و اقتصادی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pathology of Islamic Awakening in Egypt, Tunisia and Libya

نویسندگان [English]

  • reza amiri moghadam 1
  • amir houshang khadem daghigh 2
  • Bahman Rahimi 3
1 s
2 z
3 Tehran
چکیده [English]

The Islamic Awakening is a popular uprising that has breathed new life into the body of the Islamic world two centuries ago and has begun a new era centered on spirituality in the materialistic world. A movement that was strengthened by the idea of ​​Muslim reformers and entered the field of action against the reactionary Arab leaders and arrogant governments with the flames of awakening, independence, freedom and identity of the Islamic Revolution of Iran.
This article aims to identify the factors causing the damage to the Islamic Awakening in Tunisia, Egypt and Libya in a mixed method (contextual / macro-case-partial case) with an explanatory-exploratory approach in the time frame of these uprisings (December 17, 2010 (December 27, 2010) so far) through the use of descriptive-inferential statistics (factor analysis) in a statistical population of 40 people to answer the question that the factors affecting the process of Islamic awakening in Tunisia, Egypt and What is Libya? The result is an explanation of the most important factors of deviation, passivity and harm in the process of Islamic awakening in the three countries mentioned as follows:
‌ The most important detrimental factors to the Islamic Awakening in Tunisia are the priorities, including political, ideological, trans-regional, regional, economic, social and cultural, military and security, respectively.
‌ The most important detrimental factors related to the process of Islamic awakening in Egypt are the priorities including military and security, ideology, political, economic, regional, social and cultural level and trans-regional level, respectively.
The most important harmful factors related to the process of Islamic awakening in Libya: the trans-regional, political, social and cultural level, ideology, military and security, regional and economic level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pathology
  • Islamic Awakening
  • Egypt
  • Tunisia and Libya
  • الف. منابع ارزشی

    • امام خمینی (ره) (1386)، صحیفه نور، تهران: دفتر حفظ و نشر آثار امام (ره)، چاپ چهارم.
    • امام خامنه­ای (مدظله­العالی)، مجموعه بیانات قابل‌ دسترسی در سایت معظم­له: www.Khamenei.ir.

     

    ب. منابع فارسی

    • ابراهیمی کیاپی، هادی (1393)، نسبت انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی (تونس و مصر)، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، مقطع دکترا.
    • الویری، محسن (1390)، «بیداری اسلامی، چشم‌انداز آینده و هدایت آن (مجموعه مقالات هفدهمین اجلاس بین‌المللی وحدت اسلامی)»، جلد یک.
    • بنیانیان، حسن (1387)، مدلی بر آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی، آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی (مجموعه مقالات).
    • دارابی، حسین (1393)، آسیب‌شناسی جریان موسوم به بیداری اسلامی، دانشگاه شیراز، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، مقطع دکترا.
    • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و محسنی، سجاد (1394)، علل و عوامل بیداری اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا (مطالعه‌ی موردی تونس، مصر، لیبی و یمن)، مجله سیاست دفاعی.  
    • مطهرى، مرتضی (1387)، «مجموعه آثار استاد مطهری»، تهران: صدرا.
    • معین، محمد (1371)، فرهنگ معین، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    • یوسفی، بتول (1391)، مبانی نظری بیداری اسلامی در قرن اخیر، نشر نهضت نرم‌افزاری وابسته به مؤسسه پژوهشی انقلاب اسلامی.

     

    ج. مأخذ فارسی و عربی

    • ابراهیم، محمد و دیگران (1385)، جنبش اسلامی تونس، ترجمه جواد اصغری، تهران: مؤسسه اندیشه‌سازان نور، چاپ اول.
    • افتخاری، اصغر؛ اسماعیلی، مصطفی و همکاران (1391)، بیداری اسلامی در نظر و عمل، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)
    • امه طلب، مصطفی (1386)، غفلت غربی و بیداری اسلامی: دو حرکت متعارض در دنیای معاصر، فصلنامه ۱۵ خرداد، سال چهارم، دوره سوم.
    • برزگر، ابراهیم (1391)، نظریه‌های بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
    • بنا، حسن (1358)، خاطرات خود نوشت حسن البنا بنیان‌گذار نهضت اخوان المسلمین، ترجمه جلال‌الدین فارسی، تهران: انتشارات برهان.
    • تلاشان، حسن؛ دهزیری، الماس نصر (1393)، تأثیر انقلاب اسلامی در بیداری اسلامی تونس، مجله سیاست، دوره 44، شماره چهار.
    • حسینی، عارف (1389)، تشیع در تونس، مجله گنجینه، مجمع جهانی اهل‌بیت (ع)، شماره 18 و 19.
    • حشمت‎زاده، محمدباقر (1387)، تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ چهارم.
    • خرمشاد، محمدباقر و کیانی، نیما (1391)، تمدن اسلامی ایرانی الهام‌بخش موج سوم بیداری اسلامی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال 9، بهار 91، ش 28.
    • خسروشاهی، سید هادی (1392)، بیداری اسلامی در تونس و راشد الغنوشی، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
    • دکمجیان، هرایر (1377)، اسلام در انقلاب: جنبش­های اسلامی در دنیای عرب، ترجمه حمید احمدی، تهران: انتشارات کیهان، چاپ سوم.
    • دهشیار، حسین (1390)، بهار عربی: شورش بر مدرنیته وارداتی، اطلاعات سیاسی اقتصادی، سال ۲۵، شماره ۲۸۳.
    • رنجبر، مقصود (1386)، جریان‎شناسی اندیشه در جهان عرب، هفته‌نامه پگاه حوزه، شماره 210.
    • سلیمی، عبدالحکیم (1391)، نقش امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری (مدظله­العالی) در بیداری اسلامی و خیزش علیه نظام سلطه جهانی.
    • سید نژاد، سید باقر (1389)، موج جدید سلفی گری و تأثیر آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مجله مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، ش 47.
    • شلاش‌سعد، مهدی‌ (2004)، حرکه القومیین‌ العرب‌ و دورها فی‌ التطورات‌ السیاسیه فی‌ العراق‌: ۱۹66 ـ ۱۹58.
    • شیرودی، مرتضی (1388)، انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی (تأثیرگذاری و نمونه‌ها)، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال پنجم، شماره 16.
    • عثمانی، محم (1389)، رنگین‌کمان عربی (جریان‌شناسی روشنفکری عرب)، ماهنامه مهرنامه، شماره 8.
    • عراقچی، سید عباس (1387)، اندیشه‌های سیاسی ابوالاعلی مودودی و جنبش احیاطلبی اسلامی، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، ش ۱۹، س ۶، شماره 3.
    • فرزندی اردکانی، عباسعلی (1391)، واکاوی خیزش‌های اسلامی، تهران: انتشارات روایت فتح، چاپ اول.
    • مرادخانی، سید علی (1392)، چالش‌های پیش­روی بیداری اسلامی – فصلنامه علمی تخصصی حبل‌المتین، دوره دوم، شماره سوم و چهارم.
    • مشتاقی، الله کرم (1391)، مفهوم بیداری اسلامی و ریشه‌های آن از نگاه مقام معظم رهبری، مجموعه مقالات همایش نظریه بیداری اسلامی در اندیشه امام خمینی (ره) و آیت‌الله خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی)، ناشر نهضت نرم‌افزاری وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی.
    • ملکوتیان، مصطفی (1384)، تأثیرات منطقه‌ای و جهانی انقلاب اسلامی ایران، فصلنامه سیاست، دانشگاه تهران، تابستان، شماره یک.
    • نیارکی، تقی صوفی (1391)، نظریه‌ بیداری اسلامی، خط اعتدال آرمان‌گرا در حرکت‌های اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری (مد‌ظله‌العالی)، مجموعه مقالات همایش نظریه بیداری اسلامی در اندیشه امام خمینی (ره) و آیت‌الله خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی)، ناشر نهضت نرم‌افزاری وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی.
    • هشام‌ شرابی (1356)، المثقّفون‌ العرب‌­والغرب (1999)‌: عصرالنهضه ۱914 ـ ۱875، سیری‌ در اندیشه عرب‌: از حمله ناپلئون‌ به‌ مصر تا جنگ‌ جهانی‌ دوم، تهران ‌‌.