2
دانشجو دکتری مدیریت راهبردی امنیت سایبر، دانشکده امنیت ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران
چکیده
امروزه با توجه به گسترش روزافزون فضای سایبری در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و نظامی در سطح کشورها، تأثیرگذاری آن بر امنیت ملی غیر قابل انکار است. لذا یکی از محورهای اصلی تهدید امنیت ملی در عصر ارتباطات و جهانی‌شدن برای کشورها حوزه سایبر است. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از وقایع گذشته در حوزه سایبر ناظر به ایجاد ناامنی و تهدیدات امنیتی که قابلیت ایجاد اخلال در نظم عمومی جامعه به‌عنوان یکی از عناصر امنیت ملی را داشته، بوده است؛ وجود نظامی منسجم به‌منظور تعیین نقش حاکمیت، جهت‌دهی فعالیت‌های اجرایی و هماهنگی، نظارت و هدایت بخش‌های درگیر، جهت پایش روند تحولات فضای سایبری با رویکرد امنیت ملی بیش‌ازپیش ضروری به نظر می‌رسد. نظام رصد، پایش و هشداردهی سایبری کشور با رویکرد امنیتمحور، ضمن مدیریت تهدیدات ملی و بین‌المللی با تسهیل امور و توانمندسازی حوزه‌های مختلف، زمینه‌ساز گسترش حوزه نفوذ در عرصه‌های مختلف می‌شود. بر این اساس هدف پژوهش پیشرو، احصاء ابعاد نظام رصد، پایش و هشداردهی سایبری از منظر امنیت ملی و تبیین شکاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب آن است. اولویت‌بندی پرداختن به هر یک از این ابعاد به‌منظور نیل به وضعیت مطلوب نیز بخش دیگری از اهداف این پژوهش است. با توجه به موضوع و هدف پژوهش، نوع تحقیق کاربردی- توسعه‌ای[1] است و از نظر اجرا توصیفی-تحلیلی است. درنهایت ابعاد نظام به ترتیب اولویت فرهنگی، اجتماعی، دیپلماسی، دفاعی-امنیتی، اقتصادی، سیاسی و علم و فناوری احصاء می‌شود. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که بین وضع مطلوب و وضع موجود ابعاد نظام رصد، پایش و هشداردهی سایبری از منظر امنیت ملی، تفاوت قابل توجهی وجود دارد.
بصیری، محمد علی (1388)، تحولات مفهوم امنیت ملی، نشریه اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 163 و 164، 173-166.
بوزان، باری (1378)، مردم، دولت و هراس، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پدافند غیرعامل، پایداری ملی، (1394)، اهمیت فضاى مجازى همسنگ انقلاب اسلامى، قابل دسترسی در: https://paydarymelli.ir/fa/news/17424/ اهمیت فضاى مجازى همسنگ انقلاب اسلامى
تقیپور، رضا و اسماعیلی، علی (1397)، طراحی مدل مفهومی الگوی دفاع سایبری جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه امنیت ملی، سال هشتم، شماره 30.
حسنبیگی، ابراهیم (1384)، توسعه شبکه ملی دیتا، چالش‌های فراروی و تهدیدهای متوجه امنیت ملی، فصلنامه پژوهشی اندیشه انقلاب اسلامی، شماره 9، 127-76.
تقیپور، رضا؛ رامک، مهراب؛ امیرلی، حسین؛ قربانی، ولیالله؛ حقی، مجید، کاظمی، موسی؛ رمضان یارندی، محسن؛ اسماعیلی، علی؛ یزدانی، سعید و
حسنبیگی، ابراهیم (1384)، حقوق و امنیت در فضای سایبر، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
حلال‌خور، مهرداد و محمدی، عقیل (۱۳۹۸)، صدور ارزش‌های پایه‌ای جامعه ایران از طریق دیپلماسی عمومی سایبری و افزایش امنیت ملی ایران، دومین کنفرانس ملی پدافند سایبری، مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه.
خلیلیپور رکن‌آبادی، علی و نورعلی وند، یاسر (1391)، تهدیدات سایبری و تأثیر آن بر امنیت ملی، فصلنامه مطالعات راهبردی شماره 56.
دیویس، جکف (1386)، هشدار استراتژیک: اگر شگفتی غیر قابل اجتناب است، تحلیل چه نقشی را ایفا می‌کند؟، فصلنامه دانش اطلاعاتی، شماره 4، دانشکده امام باقر (ع)، 83-61.
روشندل، جلیل (1374)، امنیت ملی و نظام بین‌الملل، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
سامانتا اف. راویچ (1395)، جنگ اقتصادی سایبری: چالشی در حال تکامل، فصلنامه پدافند اقتصادی، شماره 21.
سند راهبردی امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور (1387)، تهران: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات شماره 232690/ت 38518 ک 11/12/1387.
سند راهبردی پدافند سایبری (1394)، تهران: سازمان پدافند غیرعامل.
سند راهبردی دفاع سایبری (1395)، تهران: سازمان پدافند غیرعامل.
شعبانی، ناصر (1390)، نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در سازمان‌دهی فتنه سال 1388، مجله: پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، شماره 4: 82-51.
فروردین، وحید؛ سملی، احمد و عمویی، حسین (۱۳۹۷)، بررسی تأثیرات جنگ سایبری بر امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران، کنفرانس بین‌المللی امنیت، پیشرفت و توسعه پایدار مناطق مرزی، سرزمینی و کلان‌شهرها، راهکارها و چالش‌ها با محوریت پدافند غیرعامل و مدیریت بحران، تهران: دانشگاه افسری امام علی (ع).
محمدی، مصطفی (1396)، سایبر دیپلماسی و تأثیر آن بر روابط کشورها، اندیشکده راهبردی تبیین، قابل دسترسی در: http://tabyincenter.ir/19705/ سایبر دیپلماسی و تأثیر آن بر روابط کشور
محمودزاده، ابراهیم؛ حسنی اصل، حمیدرضا؛ قوچانی، محمد مهدی و نیک نفس، علی (1397)، تدوین راهبردهای امنیت سایبری سامانه‌های کنترل صنعتی در زیرساخت‌های حیاتی کشور، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، سال هشتم، شماره 31.
مدیریت مرزهای فضای سایبر، گام نخست دفاع سایبری، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی دفاع سایبری، تهران: نشر پژوهشکده ICT جهاد دانشگاهی، 33-15.
مرکز پدافند غیرعامل (1387)، کتاب جنگ سایبر، تهران: مرکز پدافند غیرعامل.
واژه‌نامه مشترک آمریکا و روسیه در فضای سایبر (1391)، سایت گرداب، ۲۷ تیر ۱۳۹۱ - ۱۲: ۵۷. قابل دسترسی در: http://www.gerdab.ir/fa/news/
ملائی، علی (1396)، طراحی نظام دفاع سایبری کشور و تدوین راهبردهای آن (مطالعه گروهی)، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملّی، دانشکده امنیت ملی.
ملائی، علی؛ کارگری، مهرداد و خراشادیزاده، محمدرضا (1397)، الگوی بازدارندگی در فضای سایبر بر اساس نظریه بازیها، فصلنامه امنیت ملی، سال هشتم، شماره 29.
موسوی، سید محمدرضا؛ حیدری، خدیجه و قنبری، علی (1392)، تأثیر تهدیدات امنیتی تروریسم سایبری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و راهکارهای مقابله با آن، فصلنامه مطالعات بین‌المللی پلیس، شماره 14.
میرشاه ولایتی، فرزانه و نظریزاده، فرهاد (1389)، پویش محیطی، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، چاپ اول.
وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران، هشداردهی والاترین مأموریت اطلاعات، (1393)، قابل دسترسی در: http://www.vaja.ir/Portal/home/?news/283052/291228/289506/ هشداردهی والاترین مأموریت اطلاعات
ولوی، محمدرضا؛ صحرائی، مهدی؛ ترقی، عبدالرضا؛ نیک نفس، علی؛ دهقانی، حامد؛ دلگیر، علی و حسنی اصل، حمیدرضا (1396)، نظام رصد، پایش و هشداردهی سایبری با رویکرد امنیت ملی (مطالعه گروهی)، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملّی، دانشکده امنیت ملی.
وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، مؤسسه آموزشی و پژوهشی صنایع دفاعی، اندیشگاه شریف، اندیشکده کاوشگران آینده، (1384)، جنگ سایبری: پروژه الزامات جنگ‌های نوین در فضای مجازی (سایبر)، قابل دسترسی در: http://www.vahidthinktank.com/oldArman/Reports/CyberWar/CyberWar.pdf
هلیلی، خداداد؛ ولوی، محمدرضا؛ موحدی صفت، محمدرضا و باقری، مسعود (1397)، قدرت سایبری مبتنی بر رویکرد فرکتالی و بررسی تأثیر آن بر امنیت ملی، فصلنامه امنیت ملی، سال هشتم، شماره 29.
ولوی, محمدرضا, حسنی اصل, حمیدرضا, نیک نفس, علی, دلگیر, علی. (1399). احصاء، ارزیابی و تحلیل شکاف ابعاد نظام رصد، پایش و هشداردهی سایبری از منظر امنیت ملی. فصلنامه علمی امنیت ملی, 10(37), 189-224.
MLA
محمدرضا ولوی; حمیدرضا حسنی اصل; علی نیک نفس; علی دلگیر. "احصاء، ارزیابی و تحلیل شکاف ابعاد نظام رصد، پایش و هشداردهی سایبری از منظر امنیت ملی". فصلنامه علمی امنیت ملی, 10, 37, 1399, 189-224.
HARVARD
ولوی, محمدرضا, حسنی اصل, حمیدرضا, نیک نفس, علی, دلگیر, علی. (1399). 'احصاء، ارزیابی و تحلیل شکاف ابعاد نظام رصد، پایش و هشداردهی سایبری از منظر امنیت ملی', فصلنامه علمی امنیت ملی, 10(37), pp. 189-224.
VANCOUVER
ولوی, محمدرضا, حسنی اصل, حمیدرضا, نیک نفس, علی, دلگیر, علی. احصاء، ارزیابی و تحلیل شکاف ابعاد نظام رصد، پایش و هشداردهی سایبری از منظر امنیت ملی. فصلنامه علمی امنیت ملی, 1399; 10(37): 189-224.
)