آمایش دفاعی- امنیتی شهرها با بهره‌گیری از تحلیل فضایی آسیب‌پذیری کالبدی و نظامی(مطالعه موردی: شهر زاهدان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران،

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد یزد، دانشگاه پیام نور، یزد، ایران

چکیده

برنامه‌ریزی آمایش سرزمین دارای دو بعد توسعه‌ای و دفاعی- امنیتی بوده که نظربه اهمیت فراوان بعد دفاعی-امنیتی در امنیت ملی کشورها، بایستی طرح‌های کلان توسعۀ سرزمینی توجه ویژه‌ای به آن نماید. از مهم‌ترین راهبردهای این بعد در طرح‌های آمایش سرزمین می‌توان به ملاحظات و ضوابط پدافند غیرعامل اشاره کرد که درراستای کاهش آسیب‌پذیری کالبدی- نظامی شهرها نقش‌آفرینی می‌کند. ازاین‌رو، هدف این پژوهش آمایش دفاعی- امنیتی شهر زاهدان با بهره‌گیری از تحلیل فضایی آسیب‌پذیری کالبدی- نظامی بوده و این امر با تلفیق مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره و سامانة اطلاعات جغرافیایی (GIS) صورت می‌پذیرد. روش‌شناسی این پژوهش از گونة توصیفی- تحلیلی بوده و از تکنیک AHP در نرم افزار Expert Choice جهت وزن‌دهی به معیارهای آسیب‌پذیری پژوهش استفاده شده است. همچنین، برای پهنه‌بندی آسیب‌پذیری شهر زاهدان از تکنیک فازی (Fuzzy) در نرم‌افزار ArcGIS 10.5 و با به‌کارگیری 13 معیار بهره برده شده است. نتایج تحلیل‌های فضایی به‌دست‌آمده از نقشه‌ها، ازیک‌سو نشانگر بیشترین میزان آسیب‌پذیری در مناطق مرکزی و کمترین میزان آن در محدودة شمالی شهر است. ازدیگرسو، با توجه به معیارهای پژوهش میزان آسیب‌پذیری محدودة غربی شهر نسبت به محدودة شرقی پایین‌تر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Defense-security planning of cities using spatial analysis of physical and military vulnerability (Case study: Zahedan)

نویسندگان [English]

  • kazem Borhani 1
  • Shiva Esmaeili 2
1 PhD in Geography and Urban Planning, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran,
2 M.Sc. in Geography and Urban Planning, Yazd Branch, Payame Noor University, Yazd, Iran
چکیده [English]

Spatial planning has two developmental and defense-security dimensions which, in view of the great importance of defense-security dimension in the national security of countries, should pay special attention to large-scale territorial development plans. One of the most important strategies in this dimension in land use planning is to consider passive defense considerations that play a role in reducing the physical-military vulnerability of cities. Therefore, the purpose of this study was to determine the security-defense preparedness of Zahedan using spatial analysis of military-physical vulnerability and this was done by integrating multi-criteria decision-making models and geographic information system (GIS). The methodology of this study is descriptive-analytical and the AHP technique in Expert Choice software was used to weight the research vulnerability criteria. Also, fuzzy technique in ArcGIS 10.5 software with 13 criteria has been used to map Zahedan vulnerability. The results of the spatial analysis of the maps show, on the one hand, the highest vulnerability in the central areas and the least in the northern part of the city. On the other hand, according to the research criteria, the vulnerability of the western boundary of the city is lower than the eastern boundary.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Defense security planning
  • Physical-military vulnerability
  • Fuzzy Method
  • Zahedan City
  • الف. منابع فارسی

    • پالاش، عباس (۱۳۹۴)، بررسی نقش مخاطرات محیطی و مدیریت بحران در آمایش سرزمین - مطالعه موردی منطقه سیستان ایران، کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در علوم کشاورزی و محیط زیست، مالزی، مؤسسه سرآمد همایش کارین.
    • پورموسوی، سید موسی (1386)، ملاحظات دفاعی، امنیتی در آمایش سرزمین ایران، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال پنجم، شماره پانزدهم.
    • جلالی فراهانی، غلامرضا (1393)، بررسی مبانی طراحی معماری فضاهای امن صنعتی با عملکرد مونتاژ در برابر تهدیدات، مجله پدافند غیر عامل، پاییز 1393، شماره 19، علمی- ترویجی/ISC.
    • حسینی امینی، حسن؛ اسدی، صالح و برنافر، مهدی (1389)، ارزیابی ساختار شهر لنگرود جهت برنامه‌ریزی پدافند غیرعامل، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره ۱۰، شماره ۱۲، (جلد ۱۵، شماره ۱۸، ۱۳۸۹).
    • زرقانی، سید هادی و اعظمی، هادی (1389)، تحلیل ملاحظات دفاعی امنیتی در آمایش کلان‌شهر مشهد، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 14، بهار و تابستان.
    • زهرایی، سید مهدی و ارشاد، لیلی (1384)، بررسی آسیب‎پذیری لرزه‎ای ساختمان‎های شهر قزوین، دانشکده فنی دانشگاه تهران، شهریور 1384، دوره 39، شماره 3، (پیاپی 91).
    • عادلی، زینب، امین­زاده گوهرریزی، بهرام (1392)، تدوین مدل سنجش میزان آسیب­پذیری بافت­های شهری در برابر حملات هوایی (نمونه موردی: شهر قزوین)، فصلنامه علمی تخصصی دانش انتظامی قزوین. دوره 92، شماره 4، بهار 1392، ص 82-55.
    • فرشچی، علیرضا؛ صنیع اجلال، مریم و حسینی مقدم، محمد (1388)، فرهنگ راهبردی و آمایش دفاعی - فرهنگی در مناطق مرزی، نشریه سیاست دفاعی، زمستان 1388، شماره 69 علمی- ترویجی، (وزارت علوم)، ISC 30.
    • محمدزاده، مسعود؛ اسماعیلی، علیرضا؛ صاحبداد جوبه و کرد، حامد (۱۳۹۱)، تمهیدات پدافند غیر عامل در شهر زاهدان، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالش‌ها و رهیافت‌ها، زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
    • مدیری، مهدی؛ کرمی، مهرداد؛ انصاری‏زاده، سلمان و حیدری موصلو، طهمورث (1392)، شاخص‌های امنیت‎ساز پدافند غیرعامل در آمایش سرزمین، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال یازدهم، شماره 41، صص 58-33.
    • پورمحمدی، محمدرضا؛ ملکی، کیومرث؛ شفاعتی، آرزو؛ حیدری‎فر، محمدرئوف و کرمی، محمدرضا (1394)، پدافند غیرعامل و ضرورت ایجاد کاربری‌های چندمنظوره: رویکردی جدید در آینده‌نگری توسعه و امنیت پایدار شهری با تأکید بر زلزله‌خیزی شهر تبریز، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 47، تابستان 1394، شماره 2، (پیاپی 92).

     

    ب. منابع لاتین

    • Alexander, D. (2007). Making research on geological hazards relevant to stakeholders’ needs. Quaternary international, 171, 186-192.
    • ECHO, (1999), Geography in Humanitarian Assistance. European Community Humanitarian Office, available on: http://membres.lycos.fr/dloquercio/know-how/Ressources/geography/Geography.pdf
    • Ford, James (2002), Vulnerability: Concepts and Issues. A literature review of the concept of vulnerability, its definition, and application in studies dealing with human-environment interactions, University of Guelph.

    Henstra, D., & McBean, G. (2005). Canadian disaster management policy: Moving toward a paradigm shift?. Canadian Public