واکاوی مفهوم حکمرانی در پرتو کلمه «اطاعت» در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت دولتی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)،

2 پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام) و دانشجوی دکتری مدیریت دولتی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه

چکیده

امروزه استفاده از مفهوم حکمرانی در میان دانشگاهیان و مجریان کشور فراگیر شده است؛ اما اغلب آنچه از آن مراد می‌شود، دچار خدشه است، به‌طوری که برخی آن را مساوی با مدیریت و اداره و ... می‌دانند یا آن را در حصار نسخه بانک جهانی یعنی «حکمرانی خوب» فهم می‌کنند. مفهوم حکمرانی درواقع به دنبال ساختن یکی از مهم‌ترین روابط موجود در هر جامعه‌، یعنی رابطه پیروی است. مختصات این رابطه، بنا بر ارزش‌های هر جامعه تعیین می‌شود و معارف اسلامی مربوط به جامعه نیز درصدد ایجاد روابط خاصی در نظام پیروی اجتماعی است. دنیای غرب با توجه به رویکردهای اومانیستی و مبتنی بر تدبیرهای دنیایی، به فراوانی در مورد نظام روابط پیروی یا همان نظریه‌های حکمرانی کار کرده است، ولی ادبیات اسلامی برای چنین کارهای جزئی در باب چگونگی حکمرانی استنطاق نشده است و اغلب به تبیین ویژگی‌های حاکم اسلامی بسنده شده است. در این پژوهش، پس از مرور کلی نظریه‌های حکمرانی متعارف، به تحقیق موضوعی یکی از کلمات کلیدی قرآن کریم در زمینه روابط پیروی اسلامی، یعنی کلمه «اطاعت»، پرداخته ‌شده است. روش تحقیق موضوعی در این پژوهش، روش مبتنی بر کلیدواژه (اطاعت) و سیاق با راهبرد آیه محور و سیاق محور است. نتایج تحقیق موضوعی نشانگر معارف عمیق قرآنی در باب چیستی، چرایی و چگونگی حکمرانی اسلامی است. لزوم به توجه رابطه اطاعت با آگاهی و ایمان، توجه به اختیار انسان‌ها در حکمرانی، سطوح مختلف اطاعت، دائمی بودن نیاز به اطاعت در انسان و نقش ضروری تقوا در اطاعت، ازجمله موارد برآمده از این تحقیق موضوعی برای ظهور نظریه حکمرانی اسلامی هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the concept of governance in the light of the word "obedience" in the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • seyed mojtaba emami 1
  • mojtaba javadi 2
1 Assistant Professor, Department of Public Administration, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadegh University (PBUH),
2 Researcher of Imam Sadegh (PBUH) University Development Center and PhD student in Public Administration, Faculty of Islamic Education and University Management
چکیده [English]

Today, the use of the concept of governance is widespread among academics and executives of the country. But usually what is meant by it is flawed, so that some consider it equal to management and administration, etc., or understand it in the context of the World Bank version of "good governance." The concept of governance actually seeks to build one of the most important relationships in any society, the relationship of obedience. The coordinates of this relationship are determined by the values ​​of each society, and Islamic teachings related to society also seek to establish special relationships in the system of social adherence. The Western world has worked extensively on the system of relations of obedience, or theories of governance, according to humanistic approaches based on worldly tactics, but Islamic literature has not questioned how to govern for such minor matters, and often suffices to explain the characteristics of the Islamic ruler. Has been. In this study, after a general review of theories of conventional governance, a thematic study of one of the key words of the Holy Quran in the field of Islamic follow-up relations, namely the word "obedience", has been done. Thematic research method in this research is a method based on keyword (obedience) and context with verse-based and context-oriented strategy. The results of the thematic research show the deep Quranic knowledge about what, why and how Islamic rule. The need to pay attention to the relationship between obedience and knowledge and faith, attention to human free will in governance, different levels of obedience, the constant need for obedience in man and the essential role of piety in obedience, are among the topics of this study for the emergence of Islamic governance.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Relationship of obedience
  • governance
  • Islamic governance
  • obedience
  • الف. منابع فارسی

    • قرآن کریم
    • لسانی فشارکی، محمدحسین و مرادی زنجانی، حسین (1391)، روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم، قم: بوستان کتاب.
    • الهی­زاده، محمدحسین (1393)، درس‌نامه تدبر موضوعی در قرآن: مبادی، مبانی، روش و نمونه، مشهد: نشر تدبر در قرآن و سیره.
    • بیانات مقام معظم رهبری (1380)، در دیدار با کارگزاران نظام، سایت http://farsi.khamenei.ir
    • حسینی‌تاش، ‌سید علی و واثق، ‌قادر‌علی (1393)، حکمرانی خوب و ارائه حکمرانی شایسته بررسی و شاخص‌های این دو از دیدگاه امیرالمؤمنین علی (ع): اسلام و پژوهش‌های مدیریتی 8 (3), 28-7.
    • حیدری، ‌فریبا (1395)، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در چشم‌انداز حکمرانی خوب. صیانت از حقوق زنان 5 (2), 162–
    • سالار‌زهی، ‌حبیب‌الله و ابراهیم‌پور، ‌حبیب (1391)، بررسی سیر تحول در پارادایم‌های مدیریت دولتی: از پارادایم مدیریت دولتی سنتی تا پارادایم حکمرانی خوب. مدیریت دولتی (دانشگاه تهران) 9 (4), 62–
    • سلیمی، جلیل و مکنون، رضا (1397)، فراتحلیل کیفی پژوهش‎های علمی ناظر بر مسئلۀ حکمرانی در ایران. مدیریت دولتی، 10(1), 1-30. doi: 10.22059/jipa.2018.228757.1945
    • طباطبایی، محمدحسین (1374)، ترجمه تفسیر شریف المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
    • شاه‌آبادی، ‌ابوالفضل و جامه‌بزرگی، ‌آمنه (1392)، نظریه حکمرانی خوب از دیدگاه نهج‌البلاغه. پژوهشنامه نهج‌البلاغه 2 (1), 18–
    • لطیفی، میثم (1390)، روش‌شناسی راهبردهای تدبر در قرآن کریم: استقرایی از پژوهش‌های میان‌رشته‌ای مدیریت اسلامی در دهه اخیر، اندیشه مدیریت راهبردی، اندیشه مدیریت، (2) 5، 55-25.
    • محمدعلیپور، ‌فریده و رحیمی‌عماد، ‌سید رضا (1392)، علل شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران و نظریه حکمرانی خوب مطالعه موردی حکومت پهلوی دوم در سال‌های 1332 تا 1357. پژوهشنامه متین 59 (15), 184–
    • ناظمی اردکانی، ‌محمد (1391)، حکمرانی خوب با رویکرد اسلامی. راهبرد توسعه 31 (0), 88–
    • نقی­پورفر، ولی‌الله (1371)، پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن: زمینه‌ها، کلیدها، اصول، شیوه‌ها، مراحل، نمونه‌ها؛ تهران: اسوه.
    • یوسفی شیخ رباط، ‌محمد‌رضا و بابایی، ‌فهیمه (1394)، طراحی مدل حکمرانی خوب بر اساس نامه مالک اشتر و مقایسه آن با اصول حکمرانی خوب بانک جهانی، اقتصاد اسلامی 57 (15), 62–
    • ستاد احیای دریاچه ارومیه دانشگاه صنعتی شریف. (2017, 1 8). نگاهی تکاملی بر حکمرانی آب: از درک تا دگرگونی. بازیابی از ستاد احیای دریاچه ارومیه:

    http://ulrp.sharif.ir/fa/articles/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A2%D8%A8-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1%DA%A9-%D8%AA%D8%A7-%D8%AF%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D9%88%D9%86%DB

    • غلامپور آهنگر، ابراهیم (مرداد 1395)، مروری بر مفهوم حکمرانی شبکه­ای. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس - دفتر مطالعات بنیادین حکومتی.

     

    ب. منابع انگلیسی

    • Bob, Jessop. (2002). Governance, governance failure and meta-governance. In H. Heinelt, Participatory governance in multi-level context : concepts and experience (pp. 33-58). Opladen: Leske and Budrich.
    • Capano, Giliberto; Howlett, Michael; Ramesh, M. (2015). Varieties of Governance Dynamics, Strategies, Capacities. new york: PALGRAVE MACMILLAN.
    • Laurence E. Lynn, Jr. (2010). Governance. Foundations of Public Administration.
    • Meuleman, Louis. (2008). Public Management and the Metagovernance of Hierarchies, Networks and Markets. The Netherlands: Physica-Verlag Heidelberg.