مفهوم و مؤلفه های امنیت فرهنگی در گفتمان ایرانی اسلامی

رحمانی ساعد, هادی; شفیعی, جمال

مفهوم و مؤلفه های امنیت فرهنگی در گفتمان ایرانی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری مطالعات امنیت ملی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی، تهران، جمهوری اسلامی ایران

² استادیار دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی، تهران، جمهوری اسلامی ایران

چکیده

برای کسب شناخت از امنیت فرهنگی در جمهوری اسلامی ایرن، لازم است نگاهی جامع و گفتمانی به آن داشته باشیم. از این رو این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سوال است که مفهوم و مولفه های امنیت فرهنگی در گفتمان ایرانی اسلامی چیست؟ برای پاسخگویی به سوال تحقیق، با استفاده از روش فراتحلیل به بررسی رویکردهای مختلف به مفهوم امنیت فرهنگی و مولفه های آن در تحقیقات صورت گرفته در حوزه ایران و اسلام، پرداخته شد. جامعه آماری این تحقیق شامل 25 مقاله و پایان نامه(15 مورد در حوزه مفهوم امنیت فرهنگی و 10 مورد در حوزه مولفه های آن) است، جامعه نمونه نیز به صورت تمام شمار در نظر گرفته شده است. روایی این تحقیق محتوایی – صوری است که توسط ده نفر از استادان مورد تائید قرارگرفته است. برای پایایی این تحقیق نیز از فرمول هولستی استفاده‌شده است، نظر به اینکه بر اساس فرمول محاسبه‌شده عدد 8/0 به‌دست‌آمده و عدد مذکور بیش از 7/0 است، بنابراین نتیجه حاصله از پایایی لازم برخوردار است. در نهایت نتایج تحقیق نشان می دهد که مفهوم امنیت فرهنگی در گفتمان ایرانی اسلامی دارای «رویکردی ترکیبی (حفظ محور و بسط محور)»، «فراملی»، «به عنوان زیربنای امنیت» و «دارای نگاه توامان به ارزش های ملی و اسلامی» است، همچنین «هویت اسلامی – ایرانی»، «ارزش ها اسلامی، ملی و انقلابی»، «مؤلفه سیاسی امنیت فرهنگی»، «مؤلفه اجتماعی امنیت فرهنگی»، «مؤلفه اقتصادی امنیت فرهنگی» و «استقلال فرهنگی» به عنوان مولفه های امنیت فرهنگی در گفتمان ایرانی اسلامی مطرح هستند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.33292538.1401.12.44.10.1

عنوان مقاله [English]

The concept and components of cultural security in the Iranian-Islamic discourse

نویسندگان [English]

hadi rahmani saed ¹
Jamal Shafiee ²

¹ Doctoral student of National Security Studies, National Defense University and Higher Research Institute, Tehran, Islamic Republic of Iran

² Assistant Professor, National Intelligence and Security University, Tehran, Islamic Republic of Iran

چکیده [English]

To gain an understanding of cultural security in the Islamic Republic of Iran, it is necessary to have a comprehensive and discourse view of it. Therefore, this study seeks to answer the question: what is the concept and components of cultural security in the Iranian-Islamic discourse? To answer the research question, using meta-analysis method, different approaches to the concept of cultural security and its components in research in the field of Iran and Islam were examined. The statistical population of this research includes 25 articles and dissertations (15 cases in the field of cultural security concept and 10 cases in the field of its components), the sample population is considered as a whole. The validity of this research is content-formal which has been confirmed by ten professors. For the reliability of this research, the Holstie formula has been used, considering that according to the calculated formula, the number 0.8 has been obtained and the mentioned number is more than 0.7, so the result has the necessary reliability. Finally, the results show that the concept of cultural security in the Iranian-Islamic discourse has a "combined approach (preservation and expansion)", "transnational", "as a foundation of security" and "with a view to both national and Islamic values." Also, "Islamic-Iranian identity", "Islamic, national and revolutionary values", "Political component of cultural security", "Social component of cultural security", "Economic component of cultural security" and "Cultural independence" as components of security Cultural issues are present in the Iranian-Islamic discourse.

کلیدواژه‌ها [English]

Culture
cultural security
Iranian discourse
Islamic discourse

مراجع

فهرست منابع ومآخذ

الف. منابع فارسی
- قرآن کریم
- بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)
- آشنا، حسام‌الدین؛ اسمعیلی، محمدصادق (1388)، «امنیت فرهنگی؛ مفهومی فراسوی امنیت ملی و امنیت انسانی»، فصلنامه راهبرد فرهنگ، شماره پنجم، صص 89-73.
- افتخاری، اصغر (1391)، «تهدید نرم: رویکردی اسلامی»، تهـران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- افتخاری، اصغر (1392)، «امنیت اجتماعی شده، رویکرد اسلامی»، تهـران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- افتخاری، اصغر (1393)، «تحلیل الگوی تعامل آزادی و امنیت»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، 38(8)، صص 99-83.
- الوانی، سید مهدی؛ حنیفر، حسین؛ ملامیرزایی، حمیدحاجی (1393)، «فرهنگ و خط‌مشی گذاری فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه علمی – پژوهشی تحقیقات مدیریت آموزشی، سال پنجم، شماره 19، صص 70-13.
- امیری، علیرضا (1397)، «امنیت فرهنگی در قرآن و سنت»، پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته الهیات گرایش علوم قرآنی و حدیث، کرمانشاه: دانشگاه رازی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه الهیات.
- ایمان، محمدتقی؛ خواجه‌نوری، بیژن (1385)، «فرا – تحلیل، روشی برای مطالعه مطالعات»، فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، شماره 49، صص 120-83.
- بابالیان، مجید؛ رادبین، علیرضا (1393)، «امنیت فرهنگی در جامعه اسلامی از منظر نهج‌البلاغه»، فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره 101، صص 50-21.
- براتلو، فاطمه (1391)، «امنیت فرهنگ و راهبردهای کلان آن در حوزه مدیریت فرهنگی»، دوفصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی، شماره 2، صص 26-1.
- بوزان، باری (1378)، «مردم، دولت‌ها و هراس»، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- پرهیزکار، محمدمهدی، آقاجانی افروزی، علی‌اکبر، (1390)، روش‌شناسی تحقیق پیشرفته در مدیریت با رویکرد کاربردی، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.
- حاجیـانی، ابـراهیم (1391)، «هویت اسلامی- ایرانی و امنیت پایدار جمهوری اسلامی»، فصلنامه آفاق امنیت، سال پنجم، شماره 14، 150 - 130.
- حسینزاده، مصطفی (1389)، «جهانی شدن و امنیت فرهنگی»، روزنامه رسالت، 31 خردادماه.
- خاکی، غلامرضا (1378)، «روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه نویسی»، تهران: مرکز تحقیقات علمی کشور.
- دشتی، فرزانه؛ باقرینیا، حدیث (1399)، «بازخوانی مسئله امنیت فرهنگی در نظام سیاسی مردم‌سالاری دینی (با تأکید بر بینش و کنش مقام معظم رهبری)»، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره 34، صص 60-41.
- رادریگز، کارل (1380)، «مدیریت در عرصه بین‌المللی»، ترجمه شمس السادات زاهـدی و حـسن دانایی‌فرد، تهران: انتشارات صفار.
- ره پیک، حسن (1378)؛ «آسیب‌پذیرها داخلی و تهاجم فرهنگی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 9.
- زارع، سعیده؛ جهانیان، رمضان؛ سلیمی، مهتاب (1399)، «طراحی الگوی امنیت فرهنگی در توسعه پایدار»، نشریه نوآوری‌های مدیریت آموزشی، شماره 61، صص 163-146.
- شفیعی، جمال؛ مولایی، محمد (1399)، «نظریه‌پردازی؛ الگوی راهبردی دین در تولید امنیت فرهنگی»، فصلنامه امنیت ملی، شماره 36، صص 86-43.
- اشنایدر، سوزان سی و بارسو، ژان لویی (1379)، «مدیریت در بهنه فرهنگ‌ها»‌، ترجمه سـید‌ مـحمد اعـرابی‌ و داوود ایزدی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- صفدری، سلمان (1393)، «نشست ماه؛ امنیت فرهنگی؛ بنیان‌ها، مؤلفه‌ها و چالش‌ها»، نشریه دیده‌بان امنیت، شماره 24 و 25، صص 98-91.
- طلایی، مرتضی؛ شاه طلبی، بدری؛ رشیدپور، علی و شریفی، سعید (1392)، «امنیت فرهنگی»، خوراسگان: دانشگاه آزاد اسلامی.
- عبداله خانی، علی (1383)، «نظریه‌های امنیت»، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
- عسگری، علی (1382)، «تأملی بر شاخصه‌های فرهنگی امنیت ملی»، نشریه زمانه، شماره 10، صص 85-78.
- علوی، سیدمهدی (1395)، «تأثیر جهانی شدن بر امنیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های سیاسی، شماره 80، صص 154-123.
- علی احمدی، علیرضا، غفاریان، وفا، (1382)، اصول شناخت و روش تحقیق، فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی، دانشگاه الزهراء، شماره 46 و 47.
- علیزاده، سلیمان (1393)، «ابعاد و مؤلفه‌های امنیت فرهنگی از منظر امام خمینی (ره)»، فصلنامه پژوهش‌های حفاظتی و امنیتی، شماره 10، صص 122- 95.
- عیوضی، محمدرحیم (1383)، «اصول راهـبردی فـرهنگـی کشـور»، تهران: دبیرخانـه شـورای عـالی انقـلاب فرهنگی‌.
- قربی، سید محمدجواد؛ محمدی نجم، سید حسین (تابستان 1393)، «امنیت فرهنگی در سند چشم‌انداز 1404 جمهوری اسلامی ایران؛ مؤلفه‌ها، تهدیدات و راهکارها»، فصلنامه سیاست دفاعی، شماره 87، صص 52-9.
- کاویانی، احمد (1382)، «تأملی بر شاخصه‌های فرهنگی امنیت ملی»، نشریه زمانه، شماره 10، صص 85-78.
- گروه مطالعات امنیت (1387)، «نظریه امنیت در جمهوری اسلامی ایران»، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
- لک زایی، نجف؛ نباتیان، محمد اسماعیل (زمستان 1392)، «امنیت فرهنگی از منظر فقه شیعی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 62، صص 58-31.
- محرمی، توحید (1397)، «آینده امنیت فرهنگی جمهوری اسلامی و تحقق تمدن نوین ایرانی اسلامی»، دو فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، شماره 1، صص 89-65.
- مقدم فر، عطاءالله (1398)، «تحلیل، چارچوبی برای برآورد و سنجش امنیت فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران»، ماه نگار دیده‌بان امنیت ملی، شماره 89، صص 32-21.
- موسوی، سید صدرالدین؛ قربی، سید محمدجواد (1392)، «روش‌های تحقق امنیت فرهنگی در منظومه فکری امام خمینی (ره)»، دو فصلنامه پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، شماره 8، صص 60 - 29.
- نائینی، علی محمد (1385)، «امنیت فرهنگی، نظریه‌ها و رویکردها»، فصلنامه مطالعات عملیات روانی، شماره 14، صص 225-191.
- نصیری، علی‌اصغر، لک زایی، نجف (1397)، «مبانی مناسبات امنیت فرهنگی متعالی و آزادی فرهنگی متعالی»، فصلنامه سیاست متعالیه، شماره 21، صص 76-59.
- هدایتی، سیدهاشم (1381)، «ارتباط فرهنگ ملی با فرهنگ‌سازمانی»، نشریه توسعه مدیریت، شماره 46، صص 46-41.
ب. منابع انگلیسی
- Trager, F. & F. Simonie. (1973). An Introduction to Study of National Security.New York: Lawrence University Press
- Glass, G.V(1977), Integrating findings: The meta – analysis of research. Review of Research in education, 5, 351-379. In Lyons, Larry C. & Manassas Va, (1998), Meta-Analysis: Methods of Accumulating Results across Research Domains, http://www.nsinc.com/solomon/metaA/mapagehtml1.