تحلیل آسیب شناسانه حرکت بیداری اسلامی در کشور مصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری دانشگاه عالی دفاع ملی (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران – دانشکده علوم و تحقیقات،.

چکیده

تحولات انقلابی در کشور مصر به سرنگونی دولت ‌مبارک و روی کار آمدن اخوان­المسلمین منتهی گردید. جذابیت و سرعت بالای تحولات باعث گردید که بسیاری از تحلیل­گران مسائل سیاسی از آن به‌عنوان آغاز دگرگونی جهان اسلام یاد کردند؛ اما با پدید آمدن یک موج اجتماعی یا شبه اجتماعی که به «جنبش تمرد» لقب یافت؛ این خیزش‌ مردمی را با بحران درونی مواجه کرد. با پدید آمدن این موج و چالش درونی ایجاد شده، ابتدا ارتش به نام حمایت از خواسته مردم، خود را وارد صحنه کرد و در نهایت قدرت‌های جهانی به سردمداری آمریکا در راستای اهداف استعماری توانستند با کنش­گری فعال خود، حرکت بیداری اسلامی در این کشور را مصادره کرده و به انحراف بکشانند.
این مقاله با هدف آسیب شناسی حرکت بیداری اسلامی در کشور مصر به روش آمیخته (موردی - زمینه­ای) در قلمرو زمانی وقوع این خیزش، با رویکرد اکتشافی - تبیینی از طریق به‌­کارگیری آمارهای توصیفی و استنباطی (تحلیل عاملی) در یک جامعۀ آماری 40 نفره در جهت پاسخگویی به این سؤال که مهم­ترین عوامل سرخوردگی اجتماعی و ایجاد انحراف و بروز آسیب در روند حرکت بیداری اسلامی در مصر چیست؟ انجام شد. بر اساس یافته­های این پژوهش؛ مهم‌ترین عوامل ایجاد آسیب­ بر روند بیداری اسلامی در کشور مصر به ترتیب اولویت مربوط به حوزۀ نظامی و امنیتی، ایدئولوژی، سیاسی و اقتصادی در بعد داخلی و سپس سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در بعد خارجی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

‌Pathological analysis of the Islamic Awakening movement in Egypt

نویسندگان [English]

  • Hojatollah Vaezinejad 1
  • mojtaba amani 2
1 Doctoral student of the Higher National Defense University (corresponding author)
2 p.h.d student in political science Islamic Azad University of Tehran - College of Sciences and Research
چکیده [English]

revolutionary developments in Egypt that led to the overthrow of the “Mubarak government” and the establishment of the “Muslim Brotherhood” was so fascinating that many political analysts referred to it as the beginning of the transformation of the Islamic world. However, the emergence of a social or quasi-social wave known as the "Rebellion Movement" led to an internal crisis in this popular uprising.
With the emergence of this wave and the mentioned internal challenge, the army entered the scene supporting the will of its people at first but at the end the world powers, led by the United States, were able to Seize and mislead the "Islamic Awakening" movement in this country in line with their colonial goal.
The purpose of this article is pathologizing the “Islamic Awakening” movement in Egypt employing a mixed method (case study) in the time domain of this uprising and with an exploratory-explanatory approach through the use of descriptive and inferential statistics (factor analysis) using a statistical population of forty people. This article tries to answer this question: What were the most important factors that caused deviation and harm and social frustration in the process of the Islamic Awakening in Egypt? Based on the findings of this study, the most important detrimental factors to the process of “Islamic awakening” in Egypt were related to the military and security area, ideology, political, economic, regional and social and cultural level and trans-regional level, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pathology
  • Islamic Awakening
  • Egypt
  • فهرست منابع ومآخذ

    الف. منابع ارزشی

    • قران کریم، ترجمۀ حضرت آیت الله مکارم شیرازی.
    • امام خامنه­ای (مدظله­العالی)، مجموعۀ بیانات قابل‌دسترسی در سایت معظم­له: Khamenei.ir.

     

    ب. منابع فارسی و عربی

    • ابراهیم، محمد و دیگران (1385)، جنبش اسلامی مصر، ترجمۀ جواد اصغری، تهران: مؤسسۀ اندیشه‌سازان نور.
    • ابراهیمی کیاپی، هادی (1395)، نسبت انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی (تونس و مصر)، تهران: دانشگاه علامۀ طباطبایی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، رسالۀ مقطع دکتری.
    • احمدیان، حسن (1391)، گذار مصر از رژیم اقتدارگرا، فصلنامۀ روابط خارجی پژوهشکدۀ تحقیقات راهبردی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، ش 13.
    • اخلاقی‌نیا، مهدی (1389)، راهبردهای نوین اسلام میانه در مصر، فصلنامۀ مطالعات راهبردی جهان اسلام، ش 8 .
    • الویری، محسن (1390)، بیداری اسلامی، چشم‌انداز آینده و هدایت آن (مقالات هفدهمین اجلاس بین‌المللی وحدت اسلامی)، ج1.
    • امیری مقدم، رضا و همکاران (پاییز1399)، آسیب شناسی بیداری اسلامی در کشورهای مصر، تونس و لیبی، فصلنامۀ علمی امنیت ملی، س دهم، ش 37.
    • بنیانیان، حسن (1387)، مدلی بر آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی، (مجموعۀ مقالات).
    • پورسعید، فرزاد (1392)، بررسی مقایسه‌ای انقلاب اسلامی ایران و انقلاب مصر، بیداری اسلامی در جهان عرب، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
    • پیشگاهی فرد، زهرا (1388)، تحلیل ژئوپلیتیکی روابط ایران و مصر پس از جنگ جهانی دوم، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
    • تکیه‌ای، سید­مهدی (1384)، مصر (کتاب سبز)، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
    • تیجانی سماوی، محمد (1391)، ویژه‌نامۀ همایش نظریۀ بیداری اسلامی از منظر امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری (­مد­ظله العالی)، ش اول، تهران: انتشارات مؤسسۀ پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
    • حسینی، مختار (1381)، برآورد استراتژیک مصر، تهران: مؤسسۀ مطالعات بین­­المللی ابرار معاصر تهران.
    • دارابی، حسین (1393)، آسیب‌شناسی جریان موسوم به بیداری اسلامی، دانشگاه شیراز، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، رسالۀ مقطع دکتری.
    • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال؛ محسنی، سجاد (1394)، علل و عوامل بیداری اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا (مطالعۀ موردی تونس، مصر، لیبی و یمن)، مجلۀ سیاست دفاعی، ش 7.
    • دکمیجان، هرایر (1370)، جنبش‌های اسلامی مصر، ترجمۀ حمید احمدی، تهران: نشر کیهان.
    • زکریا، فرید (1389)، ریشه‌های انقلاب مصر، مهرنامه ش 9.
    • العجاتی، محمد (2011)، الحرکات­الاحتجاجیة فی مصر؛ المراحل و التطور (مراحل و سیر تحول جنبش‌های اعتراضی در مصر)­، ترجمۀ شکوه السادات حسینی (1391)، کتاب بیداری اسلامی (2)، تهران: مؤسسۀ ابرار معاصر.
    • علایی، حسین (1391)، چالش‌های فراروی اسلام‌گرایان برای تشکیل دولت در کشورهای عربی، بیداری اسلامی و تحولات منطقه، تهران: مؤسسۀ مطالعات اندیشه‌سازان نور.
    • عنادی، نریمان (1391)، بیداری اسلامی (مطالعه موردی قیام مردم مصر)، قزوین، دانشگاه پیام نور، دانشکده علوم اجتماعی.
    • عنایت، حمید (1372)‌، اندیشه سیاسی‌ در اسلام ‌معاصر، ترجمه: بهاءالدین‌ خرمشاهی‌، تهران.
    • فرزندی اردکانی، عباسعلی (1391)، واکاوی خیزش‌های اسلامی، تهران: انتشارات روایت فتح، چاپ اول.
    • قاسمی، بهزاد (1394)، اخوان المسلمین مصر و تجربه نظام سیاسی، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
    • قاسمی، مصطفی (1392)، آشنایی با کشورهای اسلامی (مصر)، تهران: مؤسسۀ مطالعات اندیشه‌‌سازان نور.
    • گلدستون، جک (1387)، انقلاب‌ها در دیکتاتوری مدرن، ترجمۀ محمدتقی دلفروز، تهران: نشر کویر.
    • محمدی، منوچهر (1382)، استراتژی نظامی آمریکا بعد از 11 سپتامبر، تهران: نشرسروش.
    • مرادی، مجید (1381)، نظریۀ دولت در اندیشۀ سیاسی حسن البنا، مجلۀ علوم سیاسی، ش۱۹.
    • مشتاقی، اله کرم (1391)، مفهوم بیداری اسلامی و ریشه‌های آن از نگاه مقام معظم رهبری، مجموعۀ مقالات همایش نظریه بیداری اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره) و آیت‌الله خامنه‌ای(مد‌ظله‌العالی)، تهران: مؤسسۀ پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
    • مطهرى، مرتضی (1387)، «مجموعه آثار استاد مطهری»، تهران: صدرا.
    • ملکوتیان، مصطفی (تابستان1384)، تأثیرات منطقه­ای و جهانی انقلاب اسلامی ایران، فصلنامه سیاست دانشگاه تهران، شماره1.
    • ملکوتیان، مصطفی (1381)­، انقلاب از آغاز تا فرجام­؛ مروری بر ویژگی­های هفت­گانۀ مشترک انقلاب­ها ، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ، ش 57.
    • نجاتی آرانی، حمزه (1392)، بررسی چالش­های سیاسی مذهبی فرا­روی بیداری اسلامی در خاور­میانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی­، مطالعۀ موردی مصر، عربستان وعراق­، دانشگاه امام صادق (ع).
    • ولایتی، علی‌اکبر (1390)، بیداری اسلامی، تهران: ویژه‌نامۀ اجلاس بین‌المللی بیداری اسلامی.
    • هویدی، فهمی (2011، الف)، خطبه مصریة ‌فی‌ طهران.

    http://www.aljazeera.net/NR/exeres/BB3E33E2-DA40-4CD9

    • هویدی، فهمی (2011، ب)، عن­اختطاف الربیع العربی.

    http://www.aljazeera.net/NR/EXERES/5F88FE6C-0325-4619-8954-3F2D0684193C.h

     

    ج. منابع انگلیسی

    • Goldeston , jack A (2011) ,Understanding the  Revolutions  of   2011, http://www.foreignaffair.com
    • Lynch , marc (2011) , America and Egypt after the uprisings , survival , vol 53 , no 2 , april _ may.
    • Osman , track (2010) Egypt on the Brinkform Nasser ti Mubarak, new havan : yale university press.