پویش محیطی مؤلفه جمعیتی جمهوری اسلامی ایران در راستای تحکیم اقتدار و امنیت ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی

2 دانشجوی دکتری امنیت ملی دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

مطابق نظریات علمی جامعه‌شناختی و امنیتی، مؤلفه جمعیتی یک جامعه، همواره به‌عنوان یکی از بنیان‌های اصلی قدرت ملی آن کشور قرار داشته و بر این اساس واجد تأثیرگذاری مستقیم در نیل به اقتدار و امنیت ملی آن کشور است. در جمهوری اسلامی ایران کارکردهای بهینه‌ساز این مؤلفه در مبانی امنیتی و اقتداری نظام، از سال­های گذشته تاکنون دارای شرایط نامطلوب، علی‌الخصوص در بعد کمی جمعیت، با کاهش نرخ زادوولد در سطح خانواده‌ها مواجه گردیده است. مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) ضمن اعلام هشدار نسبت به روند جمعیتی کشور و تأثیرات سوء آن در آینده توسعه و امنیت ملی در سال 1392؛ در سال 1393 نیز سیاست‌های کلان نیل به شرایط مطلوب جمعیتی نظام را مشتمل بر دو بعد کمی و کیفی و در 14 بند صادر فرمودند. برای پاسخگویی به دغدغه مقام معظم رهبری و بررسی شرایط زمینه‌ای لازم برای نیل به سیاست‌های تجویزی معظم له، پویش محیطی مؤلفه‌های جمعیتی کشور (بررسی نقاط قوت - ضعف داخلی و فرصت – تهدید خارجی) با بهره‌گیری از رویکرد تحقیق کیفی – کمی و به‌کارگیری روش‌های مطالعه اسنادی – کتابخانه‌ای و پیمایشی در قالب پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد، تمامی 35 شاخص جمعیتی شناسایی شده در تحکیم اقتدار و امنیت ملی کشور مؤثر بوده و 21 مورد از شاخص‌های مذکور در حوزه داخلی و 14 مورد در حوزه خارجی می‌باشند که از بین گویه های داخلی و خارجی مذکور به تفکیک پنج مورد از مهم‌ترین نقاط قوت – ضعف و فرصت – تهدید مؤلفه جمعیتی کشور شناسایی گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Surveying the demographic component of the Islamic Republic of Iran in order to consolidate national authority and national security

نویسندگان [English]

  • Mohsen Moradian 1
  • soleyman Enanloo 2
  • vahid Mirhoseyni 2
1 Assistant Professor and Faculty Member at the National Defense University
2 Ph.D. Student of National Security at the National Defense University
  • حضرت امام خمینی (ره)، (1389)، مجموعه آثار حضرت امام (ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  • امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، مجموعه بیانات، قابل دسترسی در WWW.Khamenei.ir
  • افتخاری، اصغر، (1392)، عدالت و امنیت ملی در اسلام، تهران: فصلنامه مطالعات راهبردی، سال شانزدهم، شماره سوم، شماره مسلسل 61.
  • ­­­­­­ _________ (1380)، فرهنگ امنیت جهانی، امنیت جهانی: رویکردها و نظریه‌ها، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • تارنمای مرکز آمار ایران، تهران: 1394.
  • تهامی، سید مجتبی، (1384)، امنیت ملی؛ دکترین، سیاست‌های دفاعی و امنیتی، تهران: سازمان عقیدتی سیاسی ارتش معاونت فرهنگی (مدیریت انتشارات).
  • حافظ نیا، محمدرضا، (1385)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
  • حافظ نیا، محمدرضا، (1381)، جغرافیای سیاسی ایران، تهران: انتشارات سمت.
  • دره، میرحیدر، (1381)، مبانی جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
  • دلالی اصفهانی، رحیم و رضا اسمعیل زاده، (1386)، نگرش نو بر ایده‌های جمعیتی (بازبینی اندیشه‌های مالتوس، کینز و بکر)، تهران: فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 9.
  • روشندل، جلیل، (1374)، امنیت ملی و نظام بین‌المللی، تهران: انتشارات سمت.
  • زرقانی، هادی، (1391)، سنجش و رتبه‌بندی قدرت ملی کشورها در جهان اسلام، تهران: فصلنامه ژئوپلیتیک، دوره 1، شماره 2.
  • صادق‌پور رودسری، حمیدرضا و دیگران، (1383)، کنترل جمعیت و تنظیم خانواده، تهران: انتشارات نواندیشان آریا.
  • عزتی، عزت‌الله، (1380)، ژئوپلیتیک در قرن بیست و یکم، تهران: انتشارات سمت.
  • علیئی، محمدولی، (1394)، فصلنامه علمی- پژوهشی آفاق امنیت، تهران: سال هشتم، شماره 28، پاییز.
  • شیخی، محمدتقی، (1372)، جامعه‌شناسی جمعیت، تهران: انتشارات سفیر.
  • کتابی، احمد، (1364)، نظریات جمعیت‌شناسی، تهران: انتشارات اقبال.
  • کلانتری، صمد، (1375)، مبانی جمعیت‌شناسی، تهران: انتشارات مانی.
  • مجتهدزاده، پیروز، (1381)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: انتشارات سمت.
  • مرادیان، محسن، (1390)، مدل‌سازی ریاضی برای سنجش امنیت خارجی مطالعه موردی: جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه ژئوپلیتیک سال هفتم، شماره اول.
  • مشفق، محمود و قربان حسینی، (1391)، آینده‌پژوهی تغییرات جمعیتی ایران طی دوره 1390 تا 1420، تهران: فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، سال چهارم، شماره اول.
  • مهریار، امیرهوشنگ، (1393)، جمعیت ایران و تحولات آن در نیم قرن گذشته (1390 - 1335)، تهران: فصلنامه سیاست کلان، سال سوم، شماره سوم.

 

  • United Nation Population Division, 2010, UN Projection Report Revised 2002, New York
  • World Population Prospects: the 2012 Revision