رویکرد سیاسی ترکیه در اقلیم کردستان عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد یار دانشگاه جامع امام حسین (علیه السلام)

2 دانشجوی دکترای دانشگاه عالی دفاع ملی

3 کارشناسی ارشد رشته اطلاعات استراتژیک

چکیده

ترکیه در حالی که خود با بحران قدیمی کردهای این کشور که مدت‌ها آن‌ها را ترک‌های کوهستان می‌نامید دست به‌گریبان بود و این موضوع هنوز در رأس بحران‌های آنکارا قرار داشت؛ به یکباره با تغییر رویکرد نسبت به کردها، اقدام به برقراری روابط گسترده با منطقه اقلیم کردستان عراق نمود. برقراری روابط سیاسی و استفاده از رهبران کرد اقلیم در راستای اهداف منطقه‌ای ترکیه در قبال کشورهای همسایه، نشان از این داشت که این تغییر رویکرد ترکیه در قبال کردها، اهدافی فراتر از محیط امنیتی اقلیم را دنبال می‌کند. بر این اساس تحقیق حاضر با عنوان رویکرد سیاسی ترکیه در اقلیم کردستان و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تهیه و مبتنی بر این فرضیه بوده است که فعالیت‌های گسترده ترکیه در اقلیم کردستان عراق، زمینه بروز تهدیداتی را برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران فراهم کرده است. این تحقیق از نوع کاربردی بوده، به روش توصیفی- تحلیلی تهیه و چارچوب زمانی سال‌های 2003 تا 2013 میلادی در اقلیم کردستان عراق را در بر می‌گیرد.
تحقیق با مورد توجه قرار دادن اهداف و دستاوردهای رویکرد سیاسی ترکیه در اقلیم کردستان به این نتیجه رسیده است که؛ رویکرد و حضور ترکیه در این منطقه، امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را در بعد سیاسی با تهدید مواجه نموده که در همین راستا نیز پیشنهاداتی ارائه گردیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Political approach of Turkey in Iraqi Kurdistan and its Impact on the Security of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Hussein Bagheri 1
  • Hasan Moradi 2
  • Ali Osat Nezamlou 3
1 Assistant Professor of Imam Hussein Comprehensive University (AS)
2 PhD student of National Defense University
3 Master of Strategic Information
چکیده [English]

While handling the old crisis of the Kurds who used to be called Mountain Turks for sometime, still considered the main crisis of Ankara, the Turkey government changed its approach to the Kurds and established various relations with them. Establishing political relations and using Kurdish leaders in the region for territorial objectives indicate that through this change of approach the Turkey government is looking for objectives beyond their territorial security. Accordingly, the present research, Political Approach of Turkey in Iraqi Kurdistan and its Impact on the National Security of the Islamic Republic of Iran, hypothesizes that Turkey's vast activities in Iraqi Kurdistan facilitate threats against the security of the Islamic Republic of Iran. This is a practical research using descriptive-analysis method carried out between2003 to 2013 in Iraqi Kurdistan.
Considering the aims and the achievements of the political approach of Turkey in Kurdistan region, the research concludes that the approach and the presence of Turkey in this region is a menace to the national security of the Islamic Republic of Iran, in this regard, some suggestions are offered.
Keywords:approach of Turkey, National Security, islamic republic of iran, Turke, Iraqi Kurdistan

  کتاب‌ها:
-  السن، رابرت (1380)، مسئله کرد و روابط ایران و ترکیه، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: پانیذ.
-  افتخاری، اصغر (1385)؛ کالبدشکافی تهدید. تهران: دانشگاه امام حسین (علیه السلام)، مرکز مطالعات دفاعی و امنیت ملی.
-  بوزان، باری و ویور، الی و دی ویلد، (1386)؛ چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمه علیرضا طیب. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-  بوزان، باری (1389)؛ مردم، دولت‌ها و هراس. چاپ دوم، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-  تهامی، سید مجتبی (1388)؛ ابعاد اجتماعی و فرهنگی امنیت ملی. تهران: نشر آجا.
-  حق‌پناه، جعفر (1387)؛ کردها و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: موسسه‌ی فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
-  روشندل، جلیل (1388)؛ امنیت ملی و نظام بین‌الملل. تهران: سمت.
-  عبدالله خانی، علی (1389)؛ نظریه‌های امنیت. تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
-  عصاریان نژاد، حسین (1388)؛ مطالب درسی روش‌شناسی امنیتی. تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
-  قهرمان‌پور، رحمان (1383). تحولات ترکیه و چالش‌های آن برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، کتاب امنیت بین‌الملل. تهران: مؤسسه تحقیقات ابرار معاصر.
-  مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی (1388)؛ وضعیت دفاعی و امنیتی ترکیه؛ پیش‌بینی پنج ساله صنعت دفاعی، مترجمان: فرزانه میرشاه ولایتی و لیلا امیرخانی. تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
-  میرعرب، مهرداد (1379)؛ نیم‌نگاهی به مفهوم امنیت. مترجم سید عبدالقوام سجادی، نشریه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم (علیه السلام) شماره 9.
-  نقدی‌نژاد، حسن (1388)؛ روابط ایران و ترکیه؛ حوزه‌های همکاری و رقابت. تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی با همکاری مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
-  ولیقلی‌زاده، علی (1390)؛ راهبردهایی برای نقش‌آفرینی موفق ایران در رقابت با ترک‌ها در عراق. موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
مقالات:
-  افضلی، رسول و حسینی، مجید (1387)؛ بررسی و تحلیل تحولات ژئوپلتیکی ترکیه و تأثیر آن بر ایران. فصلنامه ژئوپلتیک، سال چهارم، شماره یک.
-  ترابی، قاسم (1390)؛ ساختار و توانمندی نظامی کشورها: ترکیه. ماهنامه اطلاعات راهبردی، سال نهم، شماره 98.
-  جعفری ولدانی، اصغر (1374)؛ چشم‌داشت‌های ترکیه به شمال عراق. ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 95- 96، شهریور 1374.
-  چگینی‌زاده، غلامعلی و خوش‌اندام، بهزاد (1389)؛ تعامل و تقابل پیرامون‌گرایی و غرب‌گرایی در سیاست خارجی ترکیه. مرکز تحقیقات استراتژیک، فصل‌نامه راهبرد، سال 19، شماره 55، تابستان 1389.
-  حافظ‌نیا، محمدرضا و قربانی‌نژاد، ریباز و احمدی‌پور، زهرا، (1389)،"تحلیل تطبیقی الگوی خودگردانی کردستان عراق با الگوهای خود مختاری و فدرالیسم"، فصلنامه مدرس علوم انسانی، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 14، شماره دوم.
-  حسن بیگی، ابراهیم (1388)؛ «رویکردهای مقابله با تهدید نرم علیه منافع امنیتی جمهوری اسلامی ایران»، ماهنامه نگرش راهبردی، شماره 88.
-   حسینی، مطهره و ابراهیمی، طالب و شاه‌قلعه، صفی‌الله(1391)؛ عملکرد خاورمیانه‌ای حزب عدالت و توسعه (۲۰۰۲-۲۰۱۲) . فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام ، سال13، شماره 51.
-  حق‌پناه، جعفر (1391)؛ نگاه ترکیه به عراق ضعیف. مرکز بین‌المللی مطالعات صلح. گفتگو در 15 اردیبهشت 1391.
-  حیدری، محمد و محمدی، حمیدرضا (1386). تحولات ژئوپلتیکی دهه پایانی قرن بیستم و تأثیرآن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه ژئوپلتیک، سال سوم، شماره دوم.
-  زیباکلام، صادق و عبدا... پور، محمدرضا (1390)؛ ژئوپلتیک شکننده کردستان عراق، عاملی همگرا در نزدیکی کردهای عراق به رژیم صهیونیستی. فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 41، شماره 4، زمستان 1390
-  صادقی، سید شمس‌الدین (1387)؛ اهداف و استراتژی ترکیه در شمال عراق و رویکردهای دولت‌های منطقه نسبت به آن. فصلنامه راهبرد، سال هفدهم، شماره 49.
-  فلاح، رحمتا... (1391)؛ تقابل و تعامل ترکیه و ایران در عراق. فصلنامه مطالعات سیاسی، سال 11، شماره 43، بهار 1391.
-  قربانی شیخ‌نشین، ارسلان و قدیمی، اکرم (1390)؛ بررسی راهبردی سیاست خارجی آمریکا در کردستان عراق و امنیت ملی ج. ا. ا. فصلنامه راهبرد، سال 21، شماره 62، بهار 1391.
-  قنبرلو، عبدا... (1392)؛ بنیادهای اقتصادی سیاست خارجی ترکیه. فصل‌نامه روابط خارجی، سال پنجم، شماره چهارم.
-  کاکایی، سیامک (1387)؛ عراق فدرال، فرصت‌ها و چالش‌ها. فصلنامه مطالعات منطقه‌ای جهان اسلام، سال نهم، شماره‌های 33 و 34.
-  کرمی، رضا و علیزاده، محمدجواد (1391)؛ چالش‌های محیط امنیتی ج. ا. ا از منظر مجموعه‌های امنیتی پیرامونی. فصلنامه امنیت پژوهی، سال یازدهم، شماره 40.
-  کاویانی، مراد (1387)؛ تحلیل ژئوپلتیکی تحولات کردستان عراق. فصلنامه راهبرد دفاعی، سال ششم، شماره 20.
-  محمدی، حمیدرضا و خالدی، حسین و سلیم‌نژاد، ندیمه (1389)؛ خودگردانی شمال عراق و تأثیرات آن بر حرکت‌های قوم‌گرایانه پیرامونی. فصلنامه ژئوپلتیک، سال ششم، شماره اول.
پایان‌نامه:
-  محسنی‌زاده، محسن (1391)؛ تشکیل حکومت اقلیم کردی در عراق و تأثیر آن بر مناطق کردنشین ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته اطلاعات استراتژیک، تهران: دانشگاه جامع امام حسین (علیه السلام).
گفتگو- گزارش- روزنامه:
-  آیتی، علی‌رضا (1385)؛ ژئوپلتیک شمال عراق و طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا؛ اولین دومینو. همشهری دیپلماتیک، شماره یک.
-  بیگدلی، علی‌رضا (1392)؛ روابط ایران و ترکیه در پرتو تحولات عربی. گزارش سخنرانی سفیر ایران در ترکیه در جمع دانشجویان و پژوهشگران مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه. تهران: پژوهشکده مطالعات استراتژیک 25 شهریورماه 1392.
-  حاجی مینه، رحمت (1392)؛ بررسی ابعاد سیاسی روابط عراق و ترکیه. نشست تخصصی گروه ترکیه شناسی پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، با حضور آقای یاسین مجید، مشاور مطبوعاتی نخست‌وزیر عراق. تهران: نهم آذرماه.
-  چگینی، غلامعلی و حق‌پناه، جعفر (1386)؛ گفتگوی علمی. پژوهشکده مطالعات راهبردی، اسفند 1386
-  علایی، حسین (1391)؛ استراتژی دفاعی نظامی ترکیه، گره خوردن با ناتو و مدرن سازی ارتش. گفتگوی مرکز بین‌المللی مطالعات صلح با دکتر حسین علایی، کارشناس مسائل استراتژیک،25 دیماه 1391. http://peace-ipsc.org/fa/category/interview/
-  کوزه‌گر کالجی، ولی (1390)؛ استقرار سیستم دفاع موشکی ناتو در ترکیه: دلایل و پیامدها. پژوهشکده تحقیقات راهبردی. 10 اردیبهشت 1390          http://www.isrjournals.ir/fa/essay/166-farsi-33html
-  مهری پرگو، وجیهه (1386)؛ گزارش 8354: ترکیه و تحولات عراق با تأکید بر مسئله کردستان. دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
-  ولیقلی زاده، علی (1390) الف؛ بنیان‌های ژئوپلتیکی توسعه مناسبات ترکیه با عراق. گزارش راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-  یزدان‌پناه، محمد (1391)؛ بعد بین‌المللی بحران کردها در ترکیه. پژوهشکده مطالعات استراتژیک. نوزدهم اسفند 1391.
 Latin
-     Lippman,Walter(1943), US Forign Policy, Shield Of Republic, Boston, Little Brown and Co.
-     Adler, Emanuel And Barnett, Michael(1998); “ Studying Security Communication in Theory: comparison and history” In Security communities. Cambridge: Cambridge university Press,1998.
-     olson, Robert (1996)؛ the Kurdish nationalist movement in the 1990: USA. The University of Kentucky.
-     olson, Robert(2004)؛ turkey and Kurdistan – Iraq.2003. (The Kurds in Iraq), middle east policy spring 2004. vol.11.no 1.pp.115 – 120
-     Smith, S(2001); Reflectivist and Constructivism Approach In International Theory. Columbia: University of South Earolina Press
-     Wendt, Alexander (1999); “Anarchy is What States Make of It: The Social Construction of Power Politics”, International Organization, 46, No2.